سهم ارباب اتحادیه در اتاق گندمی

موضوع: ارباب و کدخدا

موقعیت:  پهنه فرحزاد

قدیمی‌های فرحزاد خاطرات خوشایندی از دوران ارباب و رعیتی ندارند. معروف‌ترین ارباب فرحزاد اسماعیل اتحادیه از تاجران و متمولان تبریزی بود که اواخر دوره قاجار به تهران آمد و به یکی از ملاکان بزرگ پایتخت تبدیل شد.
اسماعیل اتحادیه بعد از سکونت در فرحزاد و خرید زمین‌های کشاورزی به ارباب اتحادیه معروف شد و از محل کاشت، برداشت و فروش محصولات کشاورزی عمارت‌های مجللی خرید و به ثروت رسید. زین‌العابدین لآلی، از قدیمی‌های محله فرحزاد می‌گوید:«در دوره قاجار و پهلوی اول رسم بر این بود که سند زمین‌های کشاورزی را به نام نزدیکان دربار می‌زدند و این اتفاق در فرحزاد هم رخ داد. اسماعیل اتحادیه یکی از تاجران معروفی بود که ارتباط خوبی با دربار داشت و صاحب زمین‌های خوب و خوش‌قواره فرحزاد شد.»
ارباب اتحادیه بعد از خرید زمین‌های کشاورزی فرحزاد عمارت مجللی در شمال این قریه آباد برای خودش ساخت و همانجا سکونت پیدا کرد. او یک اتاق هم برای ذخیره گندم و محصولاتی که سهم ارباب بود و از رعیت دریافت می‌کرد کنار عمارت باشکوهش ساخت که به اتاق گندمی معروف شد. زین‌العابدین لآلی می‌گوید: «از هر محصول، دو کود برای ارباب به‌عنوان صاحب زمین و یک کود متعلق به کشاورز بود. مباشر اسماعیل اتحادیه هنگام برداشت محصول، سهم ارباب را از کشاورزان می‌گرفت و در اتاق گندمی انبار می‌کرد.»  در فرهنگ عامه ساکنان قریه‌های اطراف تهران، کدخدا نقطه مقابل ارباب بود. اهالی فرحزاد از حضور کدخدا در این محله خاطرات خوشایندی دارند. لآلی در این‌باره می‌گوید: «کدخدا معمولا از بین ریش‌سفیدهای طوایف خوشنام فرحزاد انتخاب می‌شد. دوره‌ای حاج‌مرتضی فرحزادی که به طایفه فرحزادی‌ها تعلق داشت کدخدا بود و یک دوره دیگر حاج‌سلیمان و رحمت‌الله لآلی از طایفه لآلی این مسئولیت را به‌عهده داشتند. آخرین کدخدای فرحزاد هم حاج غلامعلی فرحزادی بود.»