امامزاده ابوطالب و درخت معروف به دنبه

موضوع: امامزادگان صالح و ابوطالب

موقعیت:  شمال شرقی محله فرحزاد

بقعه امامزاده صالح(ع) و امامزاده ابوطالب(ع) از اماکن زیارتی محله فرحزاد است. طبق اسناد تاریخی، شجره‌نامه و روایت اهالی محله، این دو بزرگوار از امامزاده‌های مورد وثوق به شمار می‌آیند. 2 امامزاده به فاصله‌ای حدود یک کیلومتر از هم به خاک سپرده شده‌اند و این دو بارگاه از دیرباز مامن اهالی محله بوده است. اگرچه نام امامزاده صالح(ع) برای تهرانی‌ها یادآور بقعه‌ای در قلب شمیران است، اما بقعه امامزاده صالح(ع) فرحزاد نیز برای اهالی غرب تهران، زیارتگاهی مشهور و شناخته‌شده‌است که در ایام خاص و مراسم مذهبی میزبان دوستداران اهل‌بیت(ع) و گردشگرانی است که این محله را برای روزهای پایانی هفته انتخاب کرده‌اند. در شجره‌نامه نصب‌شده در آستان این امامزادگان، نسب امامزاده صالح(ع) و ابوطالب(ع) به امام زین‌العابدین(ع) می‌رسد و به‌گفته مصطفی لآلی، از معتمدان محله فرحزاد، مراجع تقلیدی همچون آیت‌الله مرعشی نیز بر صحت سندیت این امامزاده‌ها تأکید داشته‌اند؛ « روایت‌های معتبری هم از عالم ایرانی، شیخ طبرسی و یاقوت حموی جغرافیدان و تاریخ‌نویس عرب‌زبان سده ششم، مبنی بر نسب این دو امامزاده ذکر شده‌است.» چنار همواره همسایه امامزاده‌های تهران بوده و در جوار امامزاده ابوطالب هم، درخت کهنسالی وجود داشته که اکنون فقط بقایایی از این درخت باقی مانده است. احمد فرحزادی از معتمدان محله می‌گوید: « این درخت نزد اهالی بسیار ارج و قرب داشت. روایتی میان اهالی قدیمی فرحزاد وجود دارد که بسیار مشهور است مبنی بر اینکه از تنه این درخت مایعی شبیه صمغ یا چربی تراوش می‌شده که زائران برای پادرد یا کمردرد از آن استفاده می‌کرده‌اند به آن درخت دنبه می‌گفتند. به‌دلیل اینکه امامزاده صالح و ابوطالب در نزدیکی هم قرار داشتند.»
بسیاری از نیاکان اهالی فرحزاد نیز در مسیر این دو امامزاده دفن شده‌اند، اما به‌گفته مصطفی لآلی، روی اغلب قبرهایی که از گذشته باقی‌مانده نامی از متوفی درج نشده‌است. لآلی می‌گوید: «ساکنان ده‌پایین متوفیان خود را در آستان امامزاده‌ صالح(ع) به خاک می‌سپردند و متوفیان ده‌بالا به‌دلیل صعب‌العبور‌بودن مسیر دسترسی به آستان امامزاده ابوطالب(ع) گاهی مردگان خود را در میانه‌های راه به خاک می‌سپردند.»

قبرهایی با نشانه‌های زنانه و مردانه
در مسیر میان امامزاده صالح(ع) و امامزاده ابوطالب(ع) سنگ قبرهایی وجود دارد با علامت‌هایی خاص. احمد فرحزادی می‌گوید: « اهالی فرحزاد برای مشخص‌شدن فرد متوفی علائمی مانند شانه، النگو، گردنبند و... را که روی سنگ تراش داده شده بود بالای سنگ قبر زنان و علائمی مانند تسبیح، انگشتر و... را روی قبر مردان قرار می‌دادند. بسیاری از قبرهای قدیمی و علائم آنها از بین رفته، اما هنوز هم می‌توان تعدادی از قبور قدیمی را در مسیر این دو امامزاده پیدا کرد.»