جایی برای استراحت و توقف کوتاه

محمد سرابی-روزنامه‌نگار

میدانگاه‌های شهری هرچند کوچک باشند می‌توانند خیابان‌ها و فضای عمومی شهر را از محل‌گذار به محل توقف و استراحت تبدیل کنند. این میدانگاه‌ها باعث می‌شوند که محله‌ها در آپارتمان و خیابان خلاصه نشوند و مجالی برای هویت بخشیدن به هر محله از طریق حضور و تعامل ساکنان همان محله ایجاد شود. شهرداری‌های کلانشهر‌های جهان حامی ایجاد میدانگاه‌ها هستند و این کار را به اشکال مختلف و با استفاده از کمترین فضای موجود در شهر‌ها انجام می‌دهند.

    سایه‌های روی سنگفرش
در شهر آلمازان در شمال اسپانیا یک فضای بزرگ برای ایجاد میدانگاه انتخاب شد، اما 2مشکل وجود داشت؛ یکی کمبود فضای سبز به‌دلیل گرمای شدید هوا و مشکل تامین آب برای درختان و دیگری اختلاف ارتفاع و مشکل دسترسی معلولان به سطوح مختلف میدانگاه. بودجه زیادی برای ساخت سازه‌ نیز در دسترس نبود. طراحی شهرداری برای این میدانگاه شامل سطوح شیب‌دار و صاف در کنار هم است که خودرو‌ها نمی‌توانند در آن حرکت کنند، اما قدم زدن برای عابران پیاده در آن آسان است. مصالح به‌کار رفته از آجر و سنگ که همرنگ ساختمان‌های قدیمی شهر هستند، انتخاب شده‌اند. چند نیمکت و چند نهال در پارک وجود دارد، اما سطوح شیب‌دار مانند نیمکت عمل می‌کنند و محلی برای نشستن هستند.

 سایه‌های کوچک و بزرگ در میدان
 پیوسته بودن سطح‌های مختلف باعث شده که دوچرخه و صندلی چرخ‌دار به‌راحتی در تمام آن حرکت کند. در این میدانگاه هیچ سازه بزرگی ایجاد نشده و طراحی تنها از طریق شکل دادن به کفپوش و سنگفرش به‌وجود آمده است. روز‌ها حرکت خورشید باعث می‌شود که در نقاط مختلف میدان سایه‌های کوچک و بزرگی ایجاد شود که تصاویری در آن به وجود می‌آورد. شهر آلمازان با وجود جمعیت کم میزبان جشنواره‌ها و مراسم فصلی است و به همین دلیل شهرداری، فضای عمومی را به شکلی طراحی می‌کند که امکان پذیرفتن جمعیت زیاد را داشته باشد.


    میدانگاه در کنار دفاتر تجاری
در خیابان‌های شلوغ نیویورک زمین بایر برای ساخت میدانگاه وجود ندارد، اما شهرداری می‌خواهد از کوچک‌ترین فضای موجود برای ساخت این میدانگاه‌ها استفاده کند. طرحی به نام برادوی‌ویژن شامل ساخت 2میدان جدید و مسیر‌های دوچرخه‌سواری بین آنهاست که در چارچوب طرح بزرگ‌تری برای ایجاد فضاهای عمومی امن و پرجنب‌و‌جوش در شهر انجام می‌گیرد. زمین‌های موجود در حاشیه‌ خیابان‌ها در فاصله بین 2میدان هرالد و مدیسون با مسیر دوچرخه‌سواری به هم متصل می‌شوند و مبلمان شهری مشابه مانند نیمکت، گلدان، ایستگاه دوچرخه و موارد دیگر در طول مسیر قرار می‌گیرند. مسیر پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری ابتدا با تابلو و خط‌کشی و سپس با سنگفرش مشخص می‌شود و نتیجه کلی به‌صورت یک میدانگاه بلند در حاشیه خیابان است.


‌ فضای دوستانه شهر
هرجا که لازم باشد از مسیر سواره‌رو کاسته ‌ و به مسیر پیاده‌رو و دوچرخه‌سواری  اضافه می‌شود. مسیر حرکت خودرو‌ها هم با موانعی مانند سرعت‌گیر‌ها تجهیز می‌شود تا از سرعت آنها کاسته شود. اعضای شورای شهر نیز از این طرح با توجه به اینکه فضای مرکز شهر را دوستانه و انسانی‌تر می‌کند، حمایت می‌کنند. شهرداری هدف خود از ایجاد میدانگاه برادوی‌ویژن را کمک به تقویت روحیه کسانی عنوان کرده است که در مراکز تجاری اطراف این خیابان کار می‌کنند و اغلب درگیر مسائل تجاری و اداری خسته‌کننده هستند. بعضی از ساختمان‌های تجاری این محدوده تمام 24ساعت روز و 7روز هفته فعال هستند و کارکنان آن به یک فضای عمومی هرچند کوچک در نزدیکی محل کار خود نیاز دارند.

    یادمان تاریخی که حفظ شد
باقیمانده خرابه‌های جنگ جهانی دوم در قسمتی از شهر ورشوی لهستان، به‌صورت تپه بزرگی باقی مانده بود. این بخش از شهر قبلا دارای ساختمان‌هایی بود، اما در طول قیام ورشو شامل مقاومت مردم لهستان علیه اشغالگران جنگ جهانی دوم، کاملا تخریب شد. بعد از پایان جنگ از آوار‌ها برای ساختن جاده و ریل راه‌آهن و همینطور ساختمان‌های عمومی مانند ورزشگاه‌ها استفاده شد و بقیه نخاله‌های ساختمانی به‌دست آمده از آوار‌ها در منطقه موکوتوف به ارتفاع 30متر انباشته شد. این آوار‌ها برای سال‌ها رها شد و به‌صورت زمین بایر مرتفعی در میانه شهر درآمد که تعدادی درخت روی آن رشد کردند. در اطراف تپه ساختمان‌های مسکونی زیادی ساخته شده بود که ساکنان آن نیاز به فضای عمومی داشتند، اما تنها کار انجام شد، نصب یک مجسمه یادبود در سال1994بود؛ به همین دلیل مدتی قبل شهرداری ورشو تصمیم گرفت این تپه را به‌صورت یک میدانگاه درآورد.


‌حفظ میراث تاریخی
فضای اطراف تپه تسطیح و مبلمان شهری در آن نصب شد. بخش‌هایی که درختان خودرو در آن رشد کرده بودند به شکل سابق حفظ شدند تا به محیط‌زیست آسیبی وارد نشود. سنگ‌ها و قطعات بتنی بزرگ که از خاکبرداری به‌دست آمده بود برای ایجاد سنگفرش استفاده شد و پله‌هایی که برای رسیدن به نوک تپه و محل قرار گرفتن بنای یادبود در نظر گرفته شده بود با استفاده از مصالح استخراج شده، ساخته شدند. این پروژه که در آن هم میدانگاه ایجاد ‌ و هم فضای سبز و میراث تاریخی حفظ شد، در میان پروژه‌های مشابه دیگر شهر‌های اروپا به رتبه برتر رسید.