مهم‌ترین گذرهای طهران
بازارچه‌های تهران که در دوره صفوی شکل گرفتند ابتدا محل گذر و سکونتگاه مردم هم بودند. پایین‌دست هر بازارچه محل عبور و مرور مردم بود و با گذشت زمان به گذرهای معروفی تبدیل شدند. محله اودلاجان به واسطه واقع شدن در دل بازار بزرگ تهران بیشترین گذرها را داشت که امروز البته نام و نشان چندانی از آنها باقی نمانده است. درباره گذرهای تاریخی اودلاجان روایت‌های مختلفی نقل شده است. در کتاب«تهران در عهد قاجاریه» از باغ نظام‌الدوله، حمام نواب، شترگلو، مسجد حوض و در مدرسه به‌عنوان گذرهای مهم و تاریخی اودلاجان نام برده شده که بیشتر آنها با گذشت زمان یا نابود شده‌اند یا تغییر ماهیت داده‌اند. علیرضا زمانی، تهران‌پژوه درباره مهم‌ترین گذرهای اودلاجان در روزگار قدیم می‌گوید: «گذر مسجد حوض در مرز امامزاده یحیی و اودلاجان یکی از مهم‌ترین و در عین حال معروف‌ترین گذرهای تهران قدیم بود. این گذر در نقشه کرشیش به سال 1237قمری و اوایل دوره ناصری دیده می‌شود اما از نقشه عبدالغفار که به اواخر دوره ناصری تعلق دارد حذف شده است. گذر مسجد حوض نیز در دوره‌های مختلف تاریخی تغییر ماهیت داده و در دوره پهلوی دوم به کوچه‌ای در همسایگی مسجد حوض تبدیل شد.» گذرهای تهران قدیم مختصات مشخصی داشتند. هر گذر از سراهای مختلفی تشکیل شده بود که شامل بقالی، خرازی، نانوایی و... بودند که مایحتاج عمومی مردم را تامین می‌کردند. «در مدرسه» یکی دیگر از گذرهای اودلاجان بود که چنین مشخصاتی داشت اما با گذشت زمان به‌طور کامل از بین رفت. زمانی می‌گوید: « اعتمادالسلطنه در کتاب روزنامه خاطرات نوشته که گذر مدرسه در نزدیکی مدرسه رضاخان اقبال‌السلطنه، آجودان و عکاس‌باشی دربار ناصری بوده است. اقبال‌السلطنه قطعه زمینی را که در مجاورت خانه‌اش بوده به مدرسه‌ای برای فقرا تبدیل می‌کند و بعد از راه‌اندازی مدرسه، مشاغلی در همان راسته شکل می‌گیرد و گذر ایجاد می‌شود.» نصرالله حدادی درباره سیر نابودی یکی دیگر از گذرهای تاریخی اودلاجان می‌گوید: «گذر شترگلو به‌طور دقیق مقابل شمس‌العماره و ابتدای کوچه مروی بوده است. آنطور که در منابع مکتوب تاریخی آمده آبی که از بالادست به سمت خیابان ناصریه قدیم و ناصرخسرو فعلی سرازیر شد و در گذر شترگلو جمع می‌شد.مکانی که آب جمع می‌شده به شکل حرف انگلیسی u بود و به‌دلیل شباهت ظاهری با گردن و گلوی شتر به شترگلو معروف شده بود.»
