یک مکمل خطرناک برای سلامت

آرش نهاوندی

بی‌تحرکی، گرایش افراد به مصرف فست‌فودها و سایر خوراکی‌های ناسالم را بیشتر می‌کند. مصرف‌کنندگان این مواد غذایی هم در معرض خطر ابتلا به کلسترول، فشار خون، دیابت و بیماری‌های قلبی - عروقی هستند. به‌عبارت دیگر به ریسک عوامل افراد بی‌تحرک در زمینه سلامت اضافه می‌کنند. دکتر منصور رضایی، متخصص تغذیه در گفت‌وگو با همشهری تندرستی، درباره تأثیرات بی‌تحرکی بر تغذیه نکات مهمی را مطرح می‌کند. به‌گفته او «زمانی که آب یک‌جا ماندگار می‌شود بو می‌گیرد و خراب و فاسد می‌شود؛درست شبیه وضعیت انسان‌ها در زمانی که تحرکی ندارند یا فعالیت بدنی آنها به‌شدت کم است. این وضعیت باعث می‌شود که بخش‌هایی مانند گردش خون، دستگاه گوارش، اعصاب و کلیه‌ها آسیب ببینند. درواقع بی‌تحرکی عامل خطری است برای بروز بیماری‌های مزمن غیرعفونی ازجمله دیابت، فشار خون، کبد چرب و سرطان.»‌

ویژگی‌های افراد بی‌تحرک چیست؟
رضایی با اشاره به ویژگی‌های افراد کم‌تحرک از نظر سلامت جسمانی و گوارشی می‌گوید: «افراد بی‌تحرک متابولیسم پايینی دارند و اشتهای آنها هم کاهش پیدا می‌کند. این افراد غذاهای خاصی مانند انواع شیرینی‌ها، نوشابه‌ها و غذاهای شور را دوست دارند و به‌اصطلاح می‌توان گفت بدغذا می‌شوند و دیگر سمت غذای سالم و فیبردار نمی‌روند.» به تأکید این متخصص تغذیه، گردش خون و تبادلات بدن در افراد بی‌تحرک دچار اشکال می‌شود، به همین دلیل آنها را مستعد برخی بیماری‌ها می‌کند. در اینجا بحث بی‌اشتهایی، چاقی‌های موضعی و سنگ کلیه مطرح است. بی‌تحرکی همچنین می‌تواند باعث یبوست شود که عامل بی‌اشتهایی است. این‌ مشکلات مانند آبشاری در پی بی‌تحرکی پیش می‌آیند.

چرا بی‌تحرک‌ها به غذای ناسالم علاقه دارند؟
رضایی درباره علل گرایش افراد بی‌تحرک به غذاهای ناسالم به نکته جالبی اشاره می‌کند و می‌گوید: «بی‌تحرکی با افسردگی ارتباط دارد و با خوردن فست‌فودها و غذاهای ناسالم که حاوی نمک، شیرینی و روغن حرارت دیده و برخی از طعم‌دهنده‌ها و چاشنی‌ها هستند در بدن افراد دوپامین ترشح می‌شود که موقتا افسردگی از این افراد دور و حالشان خوب می‌شود.»  او در توضیح بیشتر بیان می‌کند: «زمانی كه افراد اقدام به خوردن سوسیس یا کالباس می‌کنند به‌طور موقت حال خوب و شادی کاذب دارند. درواقع دوپامین در بدن آنها ترشح شده که ناشی از خوردن فست‌فودهاست. دوپامین یک انتقال‌دهنده عصبی است که در افراد احساس لذت ایجاد می‌کند و حتی می‌توان این شادی و نشاط را با وضعیتی که پس از سیگار یا مواد‌مخدر برای فرد پیش می‌آید مقایسه کرد.»  به تأکید این متخصص تغذیه، افراد پس از دریافت حس خوب از مصرف فست‌فودها و غذاهای ناسالم خواهان تکرار این تجربه هستند و درحقیقت به جای اینکه از طریق ورزش و تحرک به لذت برسند، با خوردن غذاهای شور و شیرین، کافئین‌دار و روغن‌دار مانند فست‌فودها، به‌دنبال کسب حال خوب هستند. در نتیجه تداوم این روند، فرد دچار چاقی موضعی در ناحیه شکم می‌شود که زمینه‌ساز بسیاری از بیماری‌هاست.

 زندگی کودکان بی‌تحرک چگونه است؟
رضایی درباره وضعیت عمومی کودکانی که تمایلی به انجام ورزش و فعالیت‌های بدنی ندارند، عنوان می‌کند: «بی‌تحرکی سبب می‌شود کودکان دیگر غذا نخورند و بی‌اشتها شوند. بخش زیادی از کودکان در حال حاضر بی‌تحرک هستند و به‌دلیل استفاده مداوم از گوشی همراه و کامپیوتر، زندگی بدون حرکتی دارند. این در حالی است که سلامت افراد به‌ویژه کودکان با تحرک تامین می‌شود و اگر وجود نداشته باشد، به‌تدریج منجر به تحلیل رفتن عضلانی مي‌شود.»  این متخصص درباره آسیب فعالیت کم و رژیم غذایی بد در کودکان هم می‌گوید: «در گذشته بچه‌ها با سرویس به مدرسه نمی‌رفتند و تحرک بیشتری داشتند، حتی تغذیه آنها سالم‌تر بود اما کودکان امروزی به رفت‌وآمدهای ماشینی، لقمه‌های آماده، پیتزا، انواع فست‌فودها و سیب‌زمینی سرخ‌کرده دسترسی دارند. خوراکی‌هایی که آنها استفاده می‌کنند به سرعت قند خونشان را بالا می‌برد. آنها حتی حوصله پوست کندن میوه را هم ندارند و به مصرف‌کنندگان آبمیوه‌های صنعتی بدل شده‌اند.»‌

نکته
کم‌تحرکی این بلا را سر زنان می‌آورد
زنانی که ۶ ساعت در روز می‌نشینند دوبرابر بیشتر در معرض ابتلا به فیبروم رحم هستند و سبک زندگی کم‌تحرک با تومورهایی مانند سرطان آندومتر، تخمدان و سینه مرتبط است. به‌گفته محققان، فیبروم رحم شایع‌ترین تومور خوش‌خیم در زنان در سنین باروری است که شیوع آن از ۴.۵ درصد تا ۶۹ درصد متغیر است. این توده‌ها ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند اما ممکن است با خونریزی غیرطبیعی، درد لگن و شکم و ناباروری همراه باشند.

بی‌تحرکی منشأ بسیاری از بیماری‌ها در مردان
تحقیقات نشان می‌دهد بی‌تحرکی یا کم‌تحرکی در مردان منشأ بسیاری از بیماری‌هاست. این در حالی است که بررسی‌ها نشان می‌دهد که تنها 3درصد مردان ایرانی هیچ عامل خطری در شیوه زندگی خود برای ابتلا به بیماری‌های مزمن غیرواگیر از قبیل سکته قلبی و مغزی و سرطان‌ها ندارند. حدود نیمی از مردان هم مبتلا به چاقی یا اضافه وزن هستند که دلایل مختلفی دارد. حدود ٨٩ درصد الگوی تغذیه مناسبی ندارند، ٣١ درصد فعالیت بدنی نامناسب دارند، ۲۹ درصد مردان به‌طور روزانه سیگار می‌کشند.

پوکی از درون
کم‌تحرکی و ‌انجام ندادن فعالیت‌های ورزشی از مهم‌ترین عوامل ابتلا به پوکی استخوان است. نداشتن فعالیت فیزیکی مناسب باعث می‌شود که جریان خون‌رسانی و اکسیژن‌رسانی به اندام‌ها و استخوان‌ها مختل شود و زمینه ابتلا به پوکی استخوان فراهم شود. متخصصان تأکید می‌کنند که ورزش جزو لاینفک زندگی هر انسانی است و با انجام فعالیت ورزشی درواقع جریان سازندگی اندام‌ها و استخوان‌ها آغاز می‌شود، به همین دلیل ورزش را نمی‌توان تنها برای دوران خاصی درنظر گرفت. دوران بلوغ آغاز اوج فعالیت ورزشی است و تراکم استخوانی هم از 40سالگی به بالا کاهش پیدا کرده و فرایند پوکی استخوان آغاز می‌شود؛ به همین دلیل انجام فعالیت ورزشی در این سن بسیار اهمیت دارد.