2هزار کودک در انتظار خانواده موقت

لیلا شریف-روزنامه‌نگار

«خانواده میزبان» این روزها تبدیل به پاشنه‌آشیل سازمان بهزیستی شده است، این طرح قرار است امکان رشد کودکان در فضاي خانواده میزبان را به‌عنوان یک خانواده موقت مهیا کند اما برخی آن را ناپخته می‌دانند.به همین خاطر، اجرای آن را با اما و اگرهایی همراه کرده است.‌از یک‌سو سازمان بهزیستی تکیه بر طرح خانواده میزبان را با وجود موقت بودن، موجب زندگی کودکان بی‌‌سرپرست و بدسرپرست در یک بستر مناسب می‌داند اما در نقطه مقابل این نگاه، منتقدانی وجود دارند که با اشاره به قید محدودیت زمانی، از اثر منفی و جبران‌ناپذیر بازگشت کودکان به مراکز نگهداری گله‌مند هستند.

طرح خانواده میزبان چیست؟
طرح ملی میزبان براساس شیوه‌نامه مراقبت موقت از کودکان و نوجوانان ابلاغی سال1402 نزدیک به یک‌سال می‌شود که در دستور کار بهزیستی قرار گرفته است.‌این طرح برای کودکانی قابلیت اجرا دارد که از گزینه‌های خانواده‌زیستی، ‌خانواده‌جایگزین و فرزندخواندگی محروم هستند و کودک برای ادامه گذران سال‌های زندگی خود، گزینه‌ای ‌جز حضور در مراکز نگهداری بهزیستی ندارد.‌سازمان بهزیستی از نیمه دوم سال1402 برای کودکانی که در مراکز نگهداری زندگی می‌کنند، گزینه دیگری به نام خانواده‌میزبان ایجاد کرد تا به قول سازمان بهزیستی، این کودکان با حضور در بستر خانواده‌ از شرایط زندگی واقعی بهره‌مند شوند.

اصلاح مراکز نگهداری به جای اجرای طرح خانواده میزبان
حسن موسوی، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران: هر اقدامی که در مورد کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست انجام می‌شود باید همراه با مطالعات درست باشد تا کمترین آسیب به این کودکان وارد شود.‌در مورد خانواده میزبان نیز از همان ابتدای مطرح شدن موضوع، نگرانی‌های خاصی وجود داشت. زمانی که یک کودک برای مدت کوتاهی به یک خانواده داده می‌شود، بدون شک با تأثیرات منفی غیرقابل انکاری روبه‌رو خواهد شد، از سوی دیگر چرخش کودکان در خانواده‌ها موجب تعارض در الگوهای رفتاری و مشکلات روحی می‌شود.‌اگر ما فرض کنیم که فقط یک‌بار، کودک از خانواده میزبان جدا می‌شود و به مرکز بازمی‌گردد، باز هم این روند موجب می‌شود تا کودک خود را برای حضور در بستر خانواده ناتوان تصور کند.‌بهتر بود که این طرح به شکل پایلوت مورد بررسی کارشناسان قرار می‌گرفت.




حمایت تمام‌قد بهزیستی از طرح جدید

بهتر بودن زندگی در فضای خانواده حتی از نوع موقت نسبت به زندگی در مراکز نگهداری بهزیستی، دلیلی است که سازمان بهزیستی با تکیه بر آن به دفاع از طرح خانواده‌میزبان می‌پردازد.
سعید بابایی، مدیرکل دفتر امور کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی کشور در روزهای گذشته بارها برای حل ابهامات این طرح وارد میدان شده است و هر چند او هم در لفافه، نیاز به تغییر بازه زمانی در طرح خانواده‌میزبان را تأیید می‌کند اما اجرای آن را بهتر از نبودنش می‌داند. در زیر چند مورد از ابهاماتی که بابايی به آن پاسخ داد را مرور می‌کنیم:

   خانواده میزبان به جای مراکز نگهداری
 نگهداری کودک در مرکز منقضی شده و باید به سمت الگوی خانواده‌محور حرکت کنیم. اگر بخواهیم ‌ نگهداری شبانه‌روزی کودک و حضور در خانواده‌میزبان را با هم مقایسه کنیم، به‌طور قطع نگهداری در خانواده میزبان، آسیب کمتر و مزایای بیشتری دارد.

    آسیب‌های زندگی موقت در خانواده
ضوابطی برای احراز صلاحیت این خانواده‌ها تعیین شد که از فرزندخواندگی سخت‌تر است. به خانواده‌ها آموزش داده می‌شود تا سطح عاطفه خود با کودکان مهمان را تنظیم کنند. خانواده‌میزبان، جایگزین فرزندخواندگی نیست، مرحله‌ای بین مرکز و فرزندخواندگی است.

     بازه زمانی‌
 در مورد بازه زمانی 3‌ماه و تمدید 6ماهه برای 2مرتبه، شاید سوءبرداشت شده باشد و در اصلاحات بعدی آن را حذف کنیم. دلیل این محدودیت زمانی، بیشتر به حوزه مددکاری بازمی‌گردد، یعنی وقتی کودک وارد خانواده میزبان شد نباید فکر کنند که این روند تمام‌شده است.