خواب گران در یخ‌

زهرا خلجی-روزنامه‌نگار

یک نفر در محفظه‌ای پر از بخار به شکل منجمد خوابیده است تا در آینده دوباره زنده شود؛ این تصویری است که بارها در فیلم‌های علمی و تخیلی دیده‌ایم. ماجرا وقتی جذاب‌تر می‌شود که بدانیم در سال‌های اخیر تخیل آنقدر به واقعیت نزدیک شده که پای این پدیده به دنیای واقعی نیز باز شده است. اما واقعا می‌شود انسان را منجمد و چند سال بعد احیا کرد؟ کسی تا به حال چنین چیزی را تجربه کرده است؟ یا برای این کار باید هزینه‌ای پرداخت شود؟ در این مطلب به تمام این سؤال‌ها پاسخ می‌دهیم.

خواب برودتی چیست؟
کرایونیک یا خواب برودتی هرچند غیرقابل باور اما بر پایه علم مدرن و همچنان در مرحله آزمایشی قرار دارد. یکی از اصلی‌ترین کاربردها انجماد فردی با بیماری سخت علاج برای کشف درمان او در آینده است. خواب برودتی انسان را برای سال‌ها، شاید حتی قرن‌ها یا هزاره‌ها حفظ می‌کند. طرح‌ها و تحقیقات نشان می‌دهد که اگر بتوان ساختارهای اساسی بدن را حفظ کرد، زندگی را می‌توان متوقف و دوباره شروع کرد. البته چون بیشتر بدن موجودات زنده از آب تشکیل شده، وقتی این آب تبدیل به یخ و سپس منبسط شود، عادت بد ترکیدن سلول‌ها و بافت‌های باز وجود دارد. اما با تکنیک‌های نوین تاکنون نحوه ذخیره سلول‌های بنیادی و سایر نمونه‌ها در نیتروژن مایع توسعه داده شده است.

فرآیند انجماد چگونه است؟
یک رشته کامل از زیست‌شناسی به مقوله حفظ بافت منجمد می‌پردازد. فرآیند انجماد بدن یک بیمار مرده در حمام یخ شروع می‌شود. سپس، از یک پمپ پرفیوژن برای انجماد بدن در محفظه‌ای شیشه‌ای استفاده می‌شود و آن را با محلول ضد‌یخ پر می‌کنند تا سلول‌ها را از آسیب در طول فرآیند محافظت کند. پس از سرد شدن آهسته تا 200- درجه سانتی‌گراد، بدن بیمار در فریزر پر از نیتروژن مایع به نام کرایوستات قرار می‌گیرد.

تاریخچه کرایونیک
رابرت اتینگر، معلم فیزیک و ریاضی در میشیگان که داستان‌های علمی تخیلی نیز می‌نوشت، نخستین بارپروژه احیای جسد یخ زده را کلید زد. او در سال1976 مؤسسه کرایونیک را تأسیس و بیش از 100نفر را متقاعد کرد که با 28هزار دلار بدنشان را در نیتروژن مایع منجمد کنند. یکی از نخستین افرادی که منجمد شد مادر خودش بود. 2همسر او نیز در آنجا نگهداری می‌شوند. در ادامه این سنت خانوادگی، اتینگر در سال2011 به آنها پیوست. اما هنوز خبری از بازگرداندن آنها به زندگی نیست.

چقدر عملیاتی است؟
خبر بد این است که هنوز کوچک‌ترین شواهد معتبری برای اثبات اینکه کرایونیک انسانی کار خواهد کرد یا نه وجود ندارد. مشکلات احتمالی در این مسیر بی‌شمار است. در طول مدت انجماد، هر سلول در بدن فرد به‌دلیل کمبود اکسیژن و مواد مغذی، دستخوش تغییرات بیوشیمیایی می‌شود، به‌طوری که وضعیت بدن منجمد برودتی، حالت یک انسان زنده نیست.

هزینه‌های گزاف برای هیچ
در آمریکا یک مؤسسه با دریافت 200هزار دلار خدمات ذخیره‌سازی‌ کل بدن را به داوطلبان ارائه می‌دهد. در آلمان نیز استارت‌آپی به تازگی خدمات انجماد را ارائه می‌دهد. این شرکت تقریبا 220هزار دلار برای حفظ کل بدن و حدود 100هزار دلار برای حفظ فقط مغز دریافت خواهد کرد. در این فرآیند، بدن تا دمای منفی 198درجه سانتی‌گراد خنک می‌شود و آن را در حالت «بیوستاز» قرار می‌دهد. در سرتاسر جهان، حدود 500نفر وجود دارند که خود را به‌صورت منجمد در جهان حفظ کرده‌اند و در حال حاضر 300نفر در ایالات متحده، 50نفر در روسیه، حدود 100نفر در اروپا و بیش از 30حیوان خانگی در آریزونا در خواب برودتی هستند.