هیولای چاقی در کمین ایرانی‌ها

مریم سرخوش-روزنامه‌نگار

محمد نوروزی، رئیس انجمن تغذیه بالینی ایران اعلام کرده که همه‌گیری چاقی و عوارض ناشی از آن در کشور با سرعت افزایش ۶درصدی در سال نگران‌کننده است و با تداوم این روند ایران تا سال ۱۴۱۴ نهمین کشور  دارای افراد چاق در جهان خواهد شد. هر چند که این اعداد و ارقام نسبی است و می‌تواند با مداخلات بموقع از سوی حاکمیت و افزایش آگاهی مردم محقق نشود، اما بسیاری از کارشناسان حوزه سلامت تأیید می‌کنند که شرایط کلی جامعه ایرانی در ابتلا به چاقی و اضافه وزن خیلی خوب نیست و با تداوم روند فعلی، تشکیل جمعیت قابل توجه از مبتلایان به چاقی دور از تصور نخواهد بود. افرادی که با افزایش وزن، بی‌شک بیماری‌های غیرواگیر خطرناک ازجمله فشار خون، دیابت، بیماری‌های قلبی، اختلالات کلیوی و...  خواهند داشت و هزینه هنگفتی بر دوش نظام سلامت می‌گذارند.

خسارت مالی بیماری‌های ناشی از چاقی
چاقی و افزایش وزن عامل اصلی ایجاد افزایش فشار خون است، اما خطرات دیگری ازجمله بیماری‌های قلبی، دیابت، اختلالات کلیوی و بسیاری از مشکلات دیگر را هم به همراه دارد. به همین دلیل افزایش نرخ چاقی در کشور، دقیقا با شیوع بیشتر بیماری‌های غیرواگیر ازجمله دیابت و فشار خون ارتباط دارد و می‌تواند بار مالی قابل‌توجهی به وزارت بهداشت و سازمان‌های بیمه‌گر تحمیل کند.

دیابت
در حال حاضر بیش از 14درصد جمعیت بالای ۲۵سال ایران به دیابت مبتلا هستند و براساس اعلام انجمن اطلاع‌رسانی دیابت (گابریک) تعداد این افراد بیش از 7.5میلیون نفر برآورد می‌شود.  
در سال 1401هر بیمار دیابتی بستری شده در بیمارستان به‌طور متوسط 9میلیون تومان و هر بیمار سرپایی یک‌میلیون تومان هزینه داشته است.
نکته: کارشناسان می‌گویند این هزینه در کمتر از یک‌دهه آینده 9برابر خواهد شد.
در سال 1402، کل بیماران دیابتی کشور بالغ بر 54هزار میلیارد تومان هزینه داشتند و این یعنی یک‌سوم بودجه حوزه سلامت در همان سال.
نکته: پیش‌بینی می‌شود که در کمتر از یک‌دهه آینده با ادامه روند افزایش بیماران مبتلا به دیابت و عدم‌مداخله دولت برای پیشگیری و کنترل آن، هزینه درمان دیابت در کشور به 472هزار میلیارد تومان برسد.


فشار خون

سال گذشته دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز پس از پویش ملی سلامت برای غربالگری فشارخون و دیابت اعلام کرد که براساس تحقیقات علمی انجام شده تقریبا ۳۵درصد جمعیت بالای ۱۸سال کشور به فشارخون بالا مبتلا هستند.
در سال ۱۴۰۱ هر بیمار مبتلا به پرفشاری خون ۱۴.۲میلیون تومان هزینه درمان داشته که ۷.۷میلیون مربوط به هر بیمار بستری و ۱.۷میلیون برای هر بیمار سرپایی بوده  و سایر هزینه‌ها مربوط به درمان غیرمستقیم بوده است.
نکته: نیمی از بیماران مبتلا به پرفشاری خون در کشور هنوز شناسایی نشده‌اند و با تشخیص ابتلای قطعی آنها این هزینه‌ها 2برابر خواهد بود.
در سال ۱۴۰۲، به‌طور اختصاصی پرفشاری خون ۴هزارمیلیارد تومان برای دولت و جیب بیماران هزینه داشته است.
نکته: پیش‌بینی می‌شود هزینه درمان پرفشاری خون طی چند سال آینده به ۳۲هزار میلیارد تومان افزایش پیدا کند.

کشورهای دارای جمعیت  چاق جهان
براساس جدیدترین داده‌های اعلام شده از سازمان جهانی بهداشت  5کشور با شیوع بالای چاقی مواجهند.
42%
 آمریکا

30%
نیوزیلند

35%
 مکزیک

30%
عربستان سعودی

28%
 انگلستان

حدود ۸میلیون مرگ سالانه منتسب به فاکتورهای خطر تغذیه‌ای است.
ایران در میان 50کشور دارای افراد چاق دنیا قرار دارد. براساس اعلام معاونت بهداشت وزارت بهداشت بیش از ۵۶درصد جمعیت بالای ۱۸سال کشور چاق یا دارای اضافه‌وزن هستند.
بیش از ۱۵درصد کودکان و نوجوانان ایرانی هم به چاقی مبتلا هستند که ناشی از تغییر سبک زندگی و تغذیه نامناسب در این گروه سنی است.
فقط ۲۸درصد زنان ایرانی وزن متناسب دارند. حدود ۳۱درصد چاق هستند و بقیه اضافه وزن دارند، چیزی حدود72 درصد.
اضافه وزن و چاقی خطر اختلال چربی خون و دیابت نوع2 را افزایش می‌دهد و بیش از ۲۰۰عارضه به همراه دارد.
مهم‌ترین عاملی که فرایند پیری را به تأخیر می‌اندازد، رژیم غذایی مناسب، تغذیه و فعالیت بدنی است.

چطور چاق نشویم؟
1. داشتن یک رژیم غذایی متعادل که شامل غذاهای کامل و غنی از مواد مغذی باشد، می‌تواند جلوی چاقی و افزایش سرعت پیری را بگیرد. این یعنی رعایت هرم غذایی که به‌ترتیب شامل مصرف نان و غلات، سبزیجات به میزان بیشتر و سپس میوه‌ها، شیر و لبنیات، گوشت، حبوبات، چربی‌ها، روغن‌ها و شیرینی‌ها با کمترین میزان مصرف است.
2. مراقب دریافت کالری باشید و
به نشانه‌های گرسنگی و سیری خود توجه و بخش زیادی از بشقاب غذایتان را با سبزیجات غیر‌نشاسته‌ای پر کنید.‌

چه باید کرد؟
جلال‌الدین میرزای رزاز، رئیس انجمن تغذیه ایران درباره روند صعودی نرخ چاقی در کشور به همشهری می‌گوید: «آمار و ارقامی که درباره شیوع چاقی در کشور برای آینده مطرح می‌شود، نسبی است، اما واقعیتی که نمی‌توان کتمان کرد، این است که شرایط کلی ما خوب نیست و جزو کشورهایی هستیم که مسئله اضافه وزن و چاقی در آن مطرح و پیشرونده است.»
او با بیان اینکه سوءتغذیه هم درباره لاغری و کمبود وزن و هم درباره چاقی و اضافه‌وزن مطرح است، ادامه می‌دهد: «در ایران ما دچار سوءتغذیه از هر دو بعد هستیم. در شهرهای برخوردار، به‌ویژه تهران شیوع چاقی را داریم و هرچه به مناطق حاشیه‌ای و شهرهای کم‌برخوردار می‌رویم، سوءتغذیه از نوع لاغری و کمبود وزن بیشتر است.»
میرزای رزاز البته درباره بروز چاقی در 2دهک کم‌برخوردار و برخوردار کشور به نکته مهمی اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: «در دهک‌های پایین و غیربرخوردار به‌دلیل مشکلات اقتصادی، سبک تغذیه به سمت دریافت کالری‌های ارزان‌قیمت‌تر رفته و عمدتا از گروه‌ کربوهیدرات‌ها و روغن‌هاست که در درازمدت باعث اضافه وزن و چاقی می‌شود. اما در دهک‌های برخوردار هم به‌دلیل کمبود دانش و سواد تغذیه‌ای شاهد شیوع چاقی هستیم.
به‌گفته این پزشک، در تمام مسائل تغذیه‌ای مانند سایر علوم، بحث آموزش مردم رکن اصلی را بازی می‌کند و به همین دلیل باید آگاهی و سواد تغذیه‌ای آنها افزایش پیدا کند؛ چون اگر برنامه اصلاحی سبک تغذیه مردم اجرا نشود، این روند افزایشی شیوع چاقی، طی سال‌های آینده تشدید خواهد شد. در این‌باره ضرورت دارد که اصلاح سبک تغذیه از مدارس شروع شود؛ چون حدود 14، 15میلیون دانش‌آموز داریم که با خانواده‌هایشان 50میلیون‌نفر جمعیت خواهند شد.