به شیرینی نقل ارومیه

محمود مولایی-روزنامه‌نگار

نقل ارومیه‌ که این روزها به‌عنوان یکی از مهم‌ترین سوغات‌های این شهر شهره شده، یادگار مرحوم بدیعی است که او را بنیانگذار نقل ارومیه می‌دانند و بعد از او هم حاج محمد علی قاسمی که در سال ۱۳۲۸ متولد شد و از جوانی در صنف شیرینی و در کنار مرحوم بدیعی مشغول به‌کار شد آن را به جهان معرفی کرد. روایت است که با تلاش زیاد او نقل ارومیه به شکل امروزی و با عطر و طعم بیدمشک خلق شد. روایت‌ها نشان می‌دهد نقل ارومیه در قدیم فقط به‌صورت یک مدل و آن هم نقل بیدمشکی که قدیمیان به آن نقل ریز نیز می‌گفتند وجود داشت. بعدها در دهه 1340شیرینی‌فروشی بدیعی برای اولین‌بار نقل گردویی را تولید کرد و از آن پس انواع مختلفی از این شیرینی تولید شده است.

پیشینه نقل ارومیه

تعداد تولیدکننده‌های نقل در ارومیه بسیار است و سعید مظلوم‌فر، 66ساله یکی از قدیمی‌های این صنف محسوب می‌شود. او به همشهری می‌گوید: «نقل پیش از آن‌که بنده به دنیا بیایم و حتی قبل از پدرم در ارومیه وجود داشت و تهیه می‌شد. در واقع قدمت نقل ارومیه به بیش از 100سال می‌رسد. آنطور که پدرم تعریف می‌کرد، در گذشته نقل با بیدمشک و خلال بادام درست می‌شد. هرچند بیدمشک در خیلی از جاهای کشور وجود دارد، ولی در اصل مختص ارومیه است؛ یعنی بیدمشک‌هایی که ارومیه دارد را در هیچ ‌جای ایران نمی‌توانید پیدا کنید.»
مظلوم‌فر که مشهورترین نقل ارومیه را هم نقل ریز بیدمشکی می‌داند، توضیح می‌دهد که در گذشته نقل شاه‌پسند هم معروف بوده که هنوز هم با مغز گردو
 درست می‌شود.‌


قنادی بدیعی
پدر سعید مظلوم‌فر در سال 1328نقل‌پزی و حلواپزی راه‌اندازی کرد که این تولیدی از آن زمان تا امروز پابرجاست.
مظلوم‌فر می‌گوید: «خانوادگی از سال 1328در این شغل فعالیت می‌کنیم. نخستین بار در خاندان ما پدرم وارد حرفه نقل‌پزی و حلواپزی شد و بعد این حرفه به ما رسید.»  او البته تأکید می‌کند که قبل از این‌ها قنادی مرحوم بدیعی بسیار معروف بوده و در واقع بنیانگذار نقل ارومیه مرحوم بدیعی است و قدیمی‌های این حوزه اغلب شاگردی ایشان را کرده‌اند؛ نقل بدیعی معروف است و از قدیمی‌ترها شنیده‌ام که روی جعبه نقل شعری هم درج کرده بود با این مضمون «هر کجا می‌گذری، شهر پر از نقل‌تر است،
همه دارند ولی نقل بدیعی دگر است» او تأکید می‌کند: «بعد از مرحوم بدیعی، نقل فرهمند آمد و در واقع این 2 عزیز از اولین‌های این حوزه بوده‌اند.»‌‌

ثبت در فهرست ملی
نقل بیدمشک ارومیه در سال 1397در فهرست آثار ناملموس ملی به ثبت رسید؛ نقلی که ابتدا با دست تهیه می‌شد.
مظلوم‌فر می‌گوید: «در گذشته نقل را با دست درست می‌کردند که البته کار خیلی سختی هم بود. پدرم تعریف می‌کرد خوشه‌های بیدمشک را به همراه خلال بادام داخل پارچه می‌پیچیدند و 2 نفر از دوطرف پارچه را می‌گرفتند و تکان می‌دادند تا بتوانند نقل را درست کنند.» او یادآور می‌شود: «  در ارومیه که تردد کنید، اغلب نقل و حلوافروش هستند و بر  سردر مغازه‌ها می‌بینید که نوشته شده: نقل و حلوا. شغل پدرم هم حلواپزی و نقل‌پزی بود.»