برتری ایران در تولیدات نانویی

نیلوفر کیایی

استفاده از فناوری نانو دربرگیری زیادی دارد. در هر حوزه‌ای از سلامت و بهداشت، انرژی، کشاورزی و صنایع مختلف ردپای فناوری نانو دیده می‌شود. ایران نیز توانسته در همه این عرصه‌ها دستاوردهای زیادی را رقم بزند. آمارها نشان از ارتقای رتبه‌های ایران در جایگاه‌های جهانی دارد و بخش قابل توجهی از  اعتبار این افتخار مختص دانشمندانی است که موفق به تولید محصولاتی نانومحور شده‌اند که نیاز ما را از واردات در شرایط تحریم‌های سنگین رفع کرده‌اند. هرساله برای نمایش تولیدات جدید نانویی در ایران نمایشگاهی برگزار می‌شود که بهترین مکان برای آشنایی با دستاوردهای بومی‌سازی‌ شده است.

پوشش عرصه‌های مختلف    
ایران در حوزه فناوری نانو به‌ویژه در صنایع پزشکی، مواد ساختمانی، کشاورزی و محیط‌زیست پیشرفت‌های قابل‌توجهی داشته است و محصولات مختلفی در این زمینه‌ها به تولید رسیده‌اند. دولت‌ها در دوره‌های مختلف برنامه‌های مدونی برای حمایت گسترده‌ از توسعه فناوری نانو به‌عنوان یکی از فناوری‌های نوین داشته‌اند.

صنعت ساختمان
نانوبتن ترکیبی است ساخته شده از نانوذرات که باعث استحکام بالاتر و مقاوم‌تر‌شدن سازه در برابر شرایط محیطی مختلف می‌شود. پوشش‌های نانویی برای محافظت از سطوح در برابر خوردگی، آلودگی و جذب آب هستند که در ساختمان‌ها و سازه‌های عمرانی کاربرد دارند.

الکترونیک و فناوری اطلاعات
توسعه حسگرهای بسیار حساس مبتنی بر فناوری نانو یکی از پیشرفت‌های کلیدی در حوزه نانوفناوری است. این حسگرها برای اندازه‌گیری دقیق مواد و پارامترهای مختلف به‌کار می‌روند. همچنین نانوذرات در تولید قطعات الکترونیکی کوچک‌تر و کارآمدتر، مانند ترانزیستورها و مدارهای مجتمع استفاده می‌شوند.

بهداشت و سلامت
محصولات مبتنی بر فناوری نوین نانوی ایرانی در زمینه‌های مختلف و مهمی تولید می‌شوند. یکی از اصلی‌ترین زمینه‌هایی که فناوری نانو توانسته در زندگی مردم جاری شود، عرصه بهداشت و سلامت است. تولیدات دارویی مبتنی بر نانوذرات برای افزایش کارایی دارو و کاهش عوارض جانبی، بخش بزرگ محصولات را به‌خود اختصاص داده است؛ به‌عنوان مثال داروهای ضد‌سرطان با استفاده از نانوذرات برای هدف‌گذاری دقیق‌تر سلول‌های سرطانی. در سوی دیگر نانومواد برای ترمیم بافت‌ها با استفاده از نانوذرات در محصولاتی مانند پانسمان‌های ترمیمی که بهبود زخم‌ها را تسریع می‌کنند به‌كار مي‌روند. این مورد به‌ویژه برای بیماران دیابتی و بیماران پروانه‌ای استفاده مؤثری دارد. در آخر نانوحامل‌ها هستند که در آنها نانوذرات به‌عنوان حامل‌های دارویی برای رساندن دارو به نواحی خاصی از بدن استفاده می‌شوند.

کشاورزی و صنایع غذایی
در بحث کشاورزی، تولیدات نانویی بیشتر منجر به سلامت غذایی می‌شود. کودها و آفت‌کش‌های مبتنی بر نانوذرات برای افزایش بهره‌وری و کاهش مصرف مواد شیمیایی استفاده می‌شوند. در صنايع غذایی نیز نانومواد در بسته‌بندی‌های هوشمند برای افزایش ماندگاری مواد غذایی و محافظت از آنها در برابر باکتری‌ها و رطوبت به‌کار می‌روند.

آب و محیط‌زیست
فیلترهای نانو برای تصفیه آب ازجمله محصولات دانش‌بنیانی هستند که توانسته‌اند مشکلات متعدد را در این زمینه حل کنند. همچنین استفاده از نانوذرات به شکل فیلترهای نانویی تصفیه هوا و کنترل آلودگی‌های صنعتی می‌تواند ذرات معلق، آلاینده‌های گازی و میکروارگانیسم‌های مضر موجود در هوا را جذب کند.

نساجی
شاید ملموس‌ترین شکل نانو برای عموم جامعه بخش پوشاک و منسوجات باشد. پارچه‌های ضد‌آب و ضد‌لکه، پارچه‌هایی با پوشش نانو هستند که با به‌کار بردن این فناوری تمیزکردن آنها آسان‌تر می‌شود. نوعی از پارچه با عنوان پارچه‌های ضد‌باکتری نیز با استفاده از نانوذرات نقره تولید شده است که به‌ویژه در تولید لباس‌های پزشکی کاربرد دارند.

صنعت نفت و گاز
فناوری نانو در صنعت نفت و گاز به‌عنوان یک راهکار نوین برای بهبود عملکرد و کارایی در فرایندهای مختلف مورد استفاده قرار گرفته است. موادی متشکل از ذرات نانویی برای حفاری چاه‌های نفت و بهبود عملکرد استخراج نفت و گاز استفاده می‌شوند. استفاده از نانوکاتالیست‌ها نیز برای افزایش کارایی فرآیندهای پالایش و کاهش مصرف انرژی رواج دارند.

لوازم آرایشی و بهداشتی
استفاده از نانوذرات برای افزایش اثرگذاری کرم‌های ضد‌آفتاب و محافظت از پوست در برابر اشعه ماوراءبنفش در سال‌های اخیر به یک امر مرسوم تبدیل شده است. تولید محصولات آرایشی و بهداشتی با استفاده از نانوذرات برای افزایش جذب و اثرگذاری در اغلب کارخانه‌ها انجام می‌شود.

خودرو و حمل‌ونقل
نانوپوشش‌ها برای محافظت از قطعات خودرو یکی از نوآوری‌های مهم در صنعت خودروسازی هستند که باعث افزایش عمر مفید قطعات، بهبود عملکرد خودرو و کاهش هزینه‌های نگهداری می‌شوند. این پوشش‌ها با استفاده از فناوری نانو و خواص منحصربه‌فرد مواد در مقیاس نانومتری، می‌توانند قطعات مختلف خودرو را در برابر عوامل مخرب محیطی و مکانیکی محافظت کنند. از سوی دیگر استفاده از نانومواد در ساخت قطعات سبک‌وزن برای کاهش مصرف سوخت و افزایش بهره‌وری خودروها نیز از روش‌های سودمند فناوری‌نانو در خودرو است.