مزاج پاییز بیماری‌زاست
چند نکته طلایی طب ایرانی برای محافظت از سلامت در روزهای سرد سال
فصل‌ها هم مزاج دارند و پاییز با مزاج سرد و خشک در آستانه آغاز است. به همین دلیل یکی از مهم‌ترین توصیه‌های طب ایرانی پرهیز از تمام چیزهایی است که بدن را سرد و خشک می‌کند و می‌تواند زمینه‌های ابتلا به بیماری‌های روزهای سرد سال را افزایش دهد. دکتر علیرضا یارقلی، متخصص طب ایرانی و عضو هیأت علمی مرکز IT دانشگاه صنعتی شریف درباره اقدامات بهداشتی و پیشگیرانه در این فصل نکات جالبی را مطرح می‌کند هر چند که به تأکید خودش اعتقادی به مرزبندی بین انواع طب ندارد و معتقد است تمام متخصصان طب ایرانی هم دانش‌آموخته طب نوین هستند اما پس از پایان دوره تحصیلی پزشکی عمومی، برای تخصص، آموزه‌های طب سنتی ایرانی را آموزش دیده‌اند و با یک نگاه کل‌نگر، توصیه‌های جدید برای حفظ سلامتی دارند. او به همشهری تندرستی می‌گوید: «توصیه طب نوین در فصل سرد، پوشاندن سروصورت و استفاده از ماسک است. طب ایرانی هم مشابه چنین توصیه‌هایی را دارد که فرد خودش را در مواجهه با باد سرد قرار ندهد یا شست‌وشوی صورت با آب بسیار سرد انجام نشود. اما در مکتب طب ایرانی 6 اصل ضروری وجود دارد که برای حفظ سلامت‌فرد باید به خواب، خوراک، تحرک، اعراض نفسانی(اضطراب و استرس) و حتی آب و هوایی که در آن زندگی می‌کند، توجه شود.» این نکات را در ادامه بخوانید.
خوابیدن با شکم پر، دراز کشیدن در فضای باز و سرد یا روی زمین به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
طب ایرانی حتی درباره استفاده از عطر در این فصل هم توصیه به رایحه‌ای با مزاج معتدل متمایل‌و گرم دارد. نباید عطرهای صرفا گرم استفاده کرد چون باعث افزایش خشکی بدن می‌شود.
افراد در زمان سرماخوردگی ابتدا با التهاب صورت، آبریزش بینی و سوزش ته گلو مواجه می‌شوند که نشان‌دهنده حرارت بیش از حد است. در این شرایط نیازمند خوراکی‌هایی هستیم که این حرارت را کاهش دهند، ازجمله عدسی، ماءالشعیر طبی و فرنی (درصورتی که فرد تب نداشته باشد).
آبگوشت‌ها، آش‌های سبک و ساده، انواع سوپ‌ها و تخم‌مرغ عسلی بهترین غذاهای این فصل هستند.
برخی افراد در روزهای سرد سال نسبت به دیگران بیشتر سرما می‌خورند. به آنها توصیه می‌شود که از بره‌موم عسل (دیواره کندوهای عسل) استفاده کنند چون باعث تقویت سیستم ایمنی است. این خوراکی اثرات
شناخته شده ضدسرطان و ضدسرماخوردگی دارد.
استرس زیاد در افراد هم عامل خشکی بدن است و توصیه می‌شود که آن را کاهش دهند.
توصیه طلایی برای این فصل و پیشگیری از بیماری‌ها حفاظت از سر در زمان خواب است چون سر مانند بدن نیازمند پوشش است و باید در شب‌های سرد سال پوشانده شود. اگر این کار انجام شود، ابتلا به بیماری رخ نمی‌دهد و درصورت ابتلا هم بیماری خفیف‌تری را تجربه خواهند کرد و زمان بهبود آن بسیار کوتاه خواهد بود.
یکی از فصل‌هایی که به‌شدت مصرف فست‌فودها در آن مضر است، همین پاییز است چون طبع این غذاها سرد و خشک است و افراد را بیشتر در معرض آسیب قرار می‌دهد.
از مهم‌ترین توصیه‌ها این است که در روزهای سرد سال، ازخوراکی و غذاهایی که مزاج سرد دارند، استفاده نشود.
طب ایرانی تمرکز بر مزاج دارد، یعنی کیفیتی که براساس آن همه‌‌چیز سنجیده می‌شود و دارای 4جزء است؛ سردی، گرمی، خشکی و تری.
براساس اعتقاد طب ایرانی، پاییز فصلی با مزاج سرد و خشک است. به همین دلیل همه افراد باید از این موضوع آگاه باشند که تمام بیماری‌هایی که ناشی از سردی و خشکی هستند در این فصل شروع می‌شوند. ازجمله اگزماها، خشکی پوست، شوره سر، سرماخوردگی‌ها، التهاب لوزه‌ها، درد مفاصل، دردهای سیاتیکی، تنگی نفس، سرفه‌ها، ورم بدن سوداوی و... که در این فصل تشدید خواهند شد.
برخلاف گذشته، اکنون دیگر میوه‌ها فصلی نیستند و به‌عنوان مثال میوه‌های تابستانی در پاییز و زمستان هم موجود هستند. خوردن این میوه‌ها در روزهای سرد توصیه نمی‌شود، مثل هندوانه و خربزه.
گوشت گاو سردی و غلظت دارد و توصیه طب ایرانی کاهش یا مصرف‌نکردن آن در روزهای سرد سال است. اگر گوشت گوسفند جایگزین شود، خوراکی مغذی‌تر است.
درصورت نیاز به مصرف خوراکی‌های شیرین آنهایی را انتخاب کنید که با کمی شکر، عسل، بادام، مویز و شیره انگور تهیه شده‌اند چون خشکی زیادی ندارند و حاوی رطوبت هستند. یک نکته مهم کاهش مصرف خرماست چون طبع خشک دارد.
اضافه کردن زعفران به غذاها در پاییز بسیار مناسب است چون باعث گرمی بدن و شادی خلق می‌شود.
در فصل پاییز اصل بر این است که افراد از خشکی (گرم و سرد) فرار کنند و مصرف غذاهایی را که عامل چنین شرایطی هستند کاهش دهند. ازجمله بادمجان و قارچ یا سایر سرخ‌کردنی‌ها که خشکی بدن را افزایش می‌دهند. چای پررنگ، قهوه و نسکافه هم جزو نوشیدنی‌هایی هستند که بدن را خشک می‌کنند.
برای پیشگیری یا کاهش ابتلا به بیماری‌های فصل پاییز افراد باید گرمی‌های بیشتری مصرف کنند. یکی از بهترین خوراکی‌ها، انواع سوپ‌ها هستند که هم گرمند و هم رطوبت خوبی دارند.
مصرف برنج و نان در این فصل منعی ندارد اما مشکل اینجاست که این دو ماده غذایی سهم بزرگی در سبد غذایی ایرانی‌ها دارند. مهم‌ترین توصیه طب ایرانی کاهش مصرف این محصولات به‌عنوان کربوهیدرات‌ها در تمام طول زندگی است؛ همانطور که توصیه به کاهش مصرف گوشت و ادویه‌ها می‌شود. بهترین راهکار درباره این خوراکی‌ها تعادل در مصرف است.
به طور کلی رعایت اعتدال در هرموردی از مصرف خوراکی‌ها گرفته تا سایر فعالیت‌ها در این فصل توصیه می‌شود. به این معنا که حتی فعالیت بدنی زیاد یا خون دادن زیاد هم نباید صورت بگیرد چون باعث سردی بدن می‌شود.
اگر می‌خواهید در فصل پاییز سرما نخورید یا کمتر دچار سرماخوردگی شوید، غذاها یا دمنوش‌هایی را مصرف کنید که سیستم ایمنی بدن‌تان را تقویت و التهاب سروصورت را کم می‌کند؛ مثل دمنوش عناب، آویشن، بابونه و جوشانده ریشه شیرین‌بیان. در غذاها هم حتما سیر و پیاز اضافه کنید.
عدسی یکی از بهترین غذاها برای سرماخوردگی است چون حرارت اضافه‌ای را که بر اثر بیماری ایجاد می‌شود و خود را به شکل سوزش ته گلو و آبریزش بینی نشان می‌دهد کاهش می‌دهد. آب عدسی هم باعث افزایش رطوبت در بدن می‌شود. البته این شرایط شامل عدس‌پلو نیست و این غذا سردی و خشکی را زیاد می‌کند.
نوشیدن دمنوش زنجبیل در ابتدای صبح برای پیشگیری از بیماری‌های ویروسی کمک‌کننده است. شربت خاکشیر و بارهنگ هم حرارت بدن را می‌خواباند.
مصرف ماءالشعیر طبی هم در این فصل توصیه می‌شود چون حرارت بدن را کم می‌کند و رطوبت را افزایش می‌دهد. یک واحد جو با 14واحد آب جوشانده و صاف شود. این خوراکی شبیه سوپ جوی باز شده است و آب آن باید خورده شود.
استفاده از نعناع، مرزه و هویج (حتی به شکل مربا) هم در این فصل توصیه می‌شود. اضافه کردن هویج روی غذاها بسیار مناسب است.
شلغم یکی از خوراکی‌های به‌شدت توصیه‌شده در این فصل است. طب ایرانی تأکید می‌کند که از ابتدای فصل پاییز تا پایان زمستان، افراد هر روز یک عدد شلغم مصرف کنند.
مصرف ادویه در فصل پاییز باید کاهش پیدا کند. فلفل هم جزو مواد غذایی است که کاهش مصرف آنها به همین دلیل در این فصل توصیه می‌شود.
کودکان به‌دلیل تحرک زیاد و همچنین مزاج گرم و تر با همه فصل‌ها سازگاری دارند اما بهتر است که آنها هم خوراکی‌های سرد مصرف نکنند، هر چند که مراعات کردن درباره این گروه سنی سخت‌تر است. به‌عنوان مثال میل به مصرف بستنی یا حتی آب سرد در روزهای سرد در کودکان وجود دارد و نمی‌توان آنها را منع کرد. به همین دلیل نیازمند فرهنگسازی است و باید کودکان هم یاد بگیرند که برخی خوراکی‌ها در برخی فصول بهتر است خورده نشود.
فصد و حجامت باعث خارج شدن خون از بدن می‌شود و به همین دلیل نباید در فصل پاییز آن را انجام داد.
بهترین رژیم غذایی برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های ویروسی، انواع سوپ‌ها هستند. این غذا سیستم ایمنی فرد را قوی‌تر می‌کند. برای اینکه قدرت ایمنی‌بخشی این غذاها بیشتر شود می‌توان به آنها پیاز و عناب هم اضافه کرد.
در فصل پاییز معده و گوارش افراد قوی‌تر است به همین دلیل برخلاف تابستان و روزهای گرم سال خوردن حلیم و کله‌پاچه منعی ندارد.
افسردگی، ناراحتی، غم، دلشوره و اختلالات روان به‌دلیل غلبه سودا در این فصل بیشتر می‌شود. به همین دلیل توصیه به نوشیدن مفرحات است، مثل شربت گلاب، عسل و زعفران.
خوردن خوراکی‌های شور و ترش را در این فصل کمتر کنید، مثل پنیر شور، سرکه، ترشی‌ها و...
خواب خوب، مناسب و به اندازه در تمام فصل‌های سال توصیه می‌شود اما اگر افراد دیروقت بخوابند، مزاج آنها خشک و این آسیب در پاییز بیشتر می‌شود. بهتر است در فصل پاییز افراد نهایتا تا ساعت 11شب بخوابند و 7تا 8ساعت خواب خوب داشته باشند.
هر چیزی که از تعادل خارج شود، مزاج را سرد می‌کند، به این معنا که ورزش کم یا زیاد، خواب کمتر یا بیشتر، پرخوری و کم‌خوری، حتی دوش گرفتن با آب خیلی داغ یا خیلی سرد، خوابیدن با معده پر یا خالی و... باعث سردی مزاج می‌شود. اگر می‌خواهید در پاییز مزاج رو به گرمی داشته باشید، مهم‌ترین نکته رعایت تعادل در همه امور است.
خوردن سیر و پیاز به شکل پخته هم در پیشگیری از بیماری‌های این فصل نقش دارند.
در فصل پاییز پوست بدن افراد بیشتر خشک می‌شود و استفاده از روغن برای مرطوب کردن پوست توصیه می‌شود. ماساژ مخلوط روغن بنفشه و بادام یکی از بهترین توصیه‌هاست.
در روزهای سرد سال، افراد زمان بیشتری را در محیط‌های بسته سپری می‌کنند، به همین دلیل احتمال سرماخوردگی وجود دارد. بهترین کار برای پیشگیری از بیمار شدن غرغره آب نمک در صبح و شب است، بعد از بیدار شدن از خواب و قبل از خوابیدن. آب نمکی که تهیه می‌کنید باید کم‌نمک و گرم باشد نه شور و داغ.
