سودای جهانی مکرون

محمدامین خرمی:

امانوئل مکرون جوان که 6‌ماه پیش با وعده متحدکردن جامعه چندپاره فرانسه به پیروزی رسید و کلیددار الیزه شد، اکنون به‌دنبال احیای جایگاه کشورش در جهان است؛ از اروپا گرفته تا آفریقا و خاورمیانه.

60سال پس از فروپاشی شاکله استعمار در جهان و پایان سیطره استعماری فرانسه بر سرزمین آفریقا، رئیس‌جمهور این کشور امروز وارد اوآگادوگو، پایتخت بورکینافاسو می‌شود تا از آغاز دوره‌ای جدید از ارتباط میان فرانسه با آفریقا سخن بگوید. مکرون برخلاف روسای جمهور پیشین فرانسه، سخنانش را نه در میان نظامیان و دولتمردان آفریقایی بلکه در میان 800نفر از دانشجویان دانشگاه اوآگادوگو ایراد می‌کند؛ جوانانی که خود را میراث‌دار عقب‌ماندگی دوران استعمار می‌دانند.

پیش از این روسای جمهور فرانسه به‌طور سنتی به سنگال سفر می‌کردند تا یادآور نقش و حضور خود در این قاره باشند. سنگال از نخستین کشورهایی است که ردپای استعمار فرانسوی را بر تن خود لمس کرد. فرانسوی‌ها از میانه قرن هفدهم میلادی قدم به این کشور گذاشتند و رفته‌رفته نظام استعماری خود را طی دهه‌های پیش رو بر این کشور تحمیل کردند. مکرون قرار است امروز در میان دانشجویانی که آنقدرها نگاه مثبتی به فرانسوی‌ها ندارند، سخنانی را مطرح کند که تاکنون سابقه نداشته است. مکرون از تصمیم فرانسه برای پایان دادن به تسلطش بر کشورهای آفریقایی خواهد گفت.

مکرون چندی پیش در میان سربازان فرانسوی مستقر در مالی نیز به دوران استعمار فرانسه در آفریقا اشاره کرده بود و برخلاف روسای جمهور پیشین فرانسه، به‌خاطر برخی رفتارهای استعماری کشورش از مردم این قاره عذرخواهی کرد. او از دوران رقابت‌های انتخاباتی‌ وعده بازسازی روابط فرانسه و آفریقا را داده بود؛ به همین دلیل بود که بلافاصله شورای ویژه آفریقا، متشکل از بازرگانان جوان آفریقایی را تشکیل داد تا مشاور او برای ترمیم چهره فرانسه در آفریقا باشند. میانه قرن بیستم نقطه پایان استعمار مستقیم فرانسه در آفریقا بود، اما طی سال‌های بعد از آن این سیاست «فرانک‌آفریک» (Francafrique)‌ بود که رویکرد فرانسوی‌ها را در این قاره تعیین می‌کرد. در چارچوب این سیاست، فرانسه حضور حکام کشورهایی را که سابقا مستعمره فرانسه بودند، تأمین کرده و در مقابل آنها حضور شرکت‌های فرانسوی در پروژه‌های بزرگ اقتصادی کشورهای خود را تضمین می‌کردند. فرانسه در چارچوب این سیاست، همچنان یوق استعماری خود را بر گردن کشورهای آفریقایی حفظ کرده بود. سیاست جدید مکرون در قبال آفریقا، پایانی خواهد بود بر 6دهه سیاست شوم فرانک‌آفریک.

مکرون اروپایی

قدرت در فرانسه دهه‌هاست که میان دو جریان اصلی سیاسی در این کشور یعنی راست‌های میانه و چپ‌های میانه دست به‌دست می‌شود. 6‌ماه پیش در انتخاباتی پرشور اما مردم فرانسه در سایه نارضایتی‌ها به احزاب بزرگ این کشور پشت کردند و رأی خود را به نفع نامزدی مستقل به صندوق‌ها انداختند. امانوئل مکرون 39ساله از همان ابتدا، شعار «نه چپ؛ نه راست» سر داد و وعده‌اش به لرزه در آوردن نظامی سیاسی در فرانسه بود. او با کسب 66درصد آرا چنین کرد. مکرون ساعتی پس از پیروزی‌اش وعده داد که هرکاری بتواند انجام دهد تا «جامعه ترک‌ برداشته» فرانسه را ترمیم کند تا «دیگر هیچ‌کسی مجبور نشود به سیاسیون افراطی‌ رأی دهد». اشاره او به حضور مارین لوپن، نامزد راست‌های افراطی در دور دوم انتخابات بود. آرای او متعلق به ناراضیان جامعه فرانسه بود که خواهان پایان کار سازوکار‌های اروپای واحد بودند. پس از خروج انگلیس از اتحادیه اروپا، بسیاری پیروزی مکرون در فرانسه را نجات‌بخش ایده اروپای واحد دانستند؛ چرا که او بارها وعده داده است همزمان مدافع فرانسه و اروپا باشد.

پیروزی مکرون در فرانسه، امید راست‌های افراطی اروپا را ناامید کرد.  مکرون خود را یک «اروپایی معتقد» می‌داند و حتی بازسازی اقتصاد فرانسه را هم در راستای تقویت سازوکار اتحادیه اروپا دنبال می‌کند. او وعده داده با ترمیم اقتصاد فرانسه، این کشور را دوباره در جایگاهی نزدیک به آلمان قرار دهد تا هر دو کشور بتوانند تقویت‌کننده شاکله اقتصادی این سازمان باشند.

فرانسه و نقش تاریخی در خاورمیانه

فرانسه طی بیش از 7دهه گذشته به‌طور سنتی با برخی گروه‌های قومی در خاورمیانه ارتباط نزدیکی داشته است. کاتولیک‌های فلسطین، مسیحیان مارونی لبنان و قبطی‌های مصر بخشی از این گروه‌ها هستند. سفر ناگهانی امانوئل مکرون به کشورهای حاشیه خلیج فارس در بحبوحه بحران اخیر سیاسی لبنان، حکایت از تمایل رئیس‌جمهور این کشور برای ایفای نقش تاریخی فرانسه داشت. خروج سعد حریری که برای چندین روز به اجبار در عربستان حضور داشت، با میانجیگری فرانسه ممکن شد. نخست‌وزیر لبنان ابتدا به پاریس رفت و سپس به بیروت عزیمت کرد.

موضع‌‌گیری مستقل امانوئل مکرون در ماجرای تصمیم دونالد‌ ترامپ برای به رسمیت شناختن بیت‌المقدس به‌عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی را هم باید در راستای سیاست‌های او برای احیای جایگاه فرانسه در خاورمیانه دانست. نماینده فرانسه در شورای امنیت ابتدا به قطعنامه پیشنهادی مصر علیه تصمیم دولت آمریکا درباره بیت‌المقدس رأی مثبت داد و سپس در مجمع عمومی سازمان ملل نیز در کنار کشورهای حامی فلسطین قرار گرفت. مکرون همچنین در کنفرانسی خبری در کنار محمود عباس قرار گرفت و با انتقاد از ترامپ گفت: «آمریکایی‌ها با این اقدام خود را منزوی کردند.» او همچنین از سفر به فلسطین طی ماه‌های آینده خبر داد. امانوئل مکرون در چارچوب سیاست خاورمیانه‌ای خود، در ابتدای سال جدید میلادی‌ به تهران هم سفر خواهد کرد. سیاست خارجی فرانسه با مکرون، سودای جهانی شدن دارد.

امانوئل مکرون کیست؟

تا همین 3سال پیش کسی در فرانسه «امانوئل مکرون» را نمی‌شناخت اما او حالا جوان‌ترین رئیس‌جمهور این کشور است. مکرون در دبیرستان «هنری چهارم» در پاریس تحصیل کرد؛ جایی که خیلی‌ از فرانسوی‌ها آرزویش را دارند. این دبیرستان را «نخبه‌پرور» می‌دانند. او 29ساله که بود با معلم سابقش ازدواج کرد که 20سال از خودش بزرگ‌تر بود. در دوره کوتاهی کارمند دولت بود اما خیلی زود به دنیای بانکداری وارد و کارشناس پولی و بانکی شد. پیش از آن چند سالی هم فلسفه خواند. حدود 11سال پیش به حلقه نزدیکان فرانسوا اولاند پیوست و در دولت او به‌عنوان مشاور اقتصادی‌ رئیس‌جمهور فعالیت کرد. اولاند در سال 2014 مکرون را به‌عنوان وزیر اقتصاد معرفی کرد اما او خیلی زود موقعیتش در دولت را متزلزل دید و تصمیم گرفت استعفا کند؛ دلیلش تأسیس حزب «حرکت به جلو» و شروع یک جریان سیاسی مستقل در فرانسه بود. هواداران این حزب، بیشتر جوانان و تحصیلکرده‌های فرانسه هستند. موضع‌گیری‌های مکرون در قبال اتحادیه اروپا باعث شد رهبران اروپایی ازجمله مرکل در انتخابات از او حمایت کنند. پیروزی او در انتخابات، پیروزی لیبرال‌های اروپا خوانده شده است.