دردانه تهران

فاطمه عباسی

«دربند» برای تعدادی از ما یادآور کوهنوردی صبحگاه یا پیاده‌روی شبانه و تست کردن آلوچه و لواشک در راه رستوران‌هایی است که بوی کباب آنها هوش از سرمان می‌برد. برای برخی از ما ساکنان تهران هم پر از خاطرات دوران دانشجویی و حتی خاطره رفتن به شیرپلا ونخستین صعودمان به قله توچال است. دربند نمونه کوچکی از تهران است. آب‌وهوایش مانند تهران قدیم پاک است و کوچه‌باغ‌هایش تماشایی. رستوران‌های پرچراغش اما شبیه همین روزهای تهران است که خوب مردم پایتخت را می‌شناسد و بلد است چشمشان را به چه چیزهایی خیره کند. در هرحال نمی‌توان منکر این موضوع شد که این تکه از شهر، برای اهالی تهران عزیز است. البته ناگفته نماند که بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی هم، بازدید از دربند و یا کوهنوردی از مسیرش را حتما در لیست سفر خود دارند. بسیاری از اهالی قدیمی دربند اعتقاد دارند که حدود ۲۰۰ سال قبل افرادی از طالقان به این منطقه کوچ کردند و با تشکیل خانواده در این محله، دربند تهران را بنیان نهادند. مردم قدیمی دربند در گذشته به زبان تاتی سخن می‌گفتند؛ زبانی که هنوز در روستای پس‌قلعه، روستایی بالاتر از محله دربند استفاده می‌شود. محدوده جغرافیایی قدیمی این محله هم تغییر چندانی نکرده است و هنوز گشت و‌گذار در خیابان قدیمی دربند شما را با نخستین خانه‌ها و بناهای قدیمی مواجه می‌کند.
در دوره قاجار که تهران پایتخت ایران شده بود، دربند به ییلاقی دلخواه برای پادشاهان و شاهزادگان تبدیل شد و نهایتا هم ناصرالدین‌‌شاه دستور ساخت یک عمارت ناهارخوری را در این محله صادر کرد.
 هنوز هم دربند یکی از محبوب‌ترین پاتوق‌های تهرانی‎‌هاست و به‌دلیل آب و هوای تمیز و بکرش، پناهگاهی برای فرار از شلوغی و ترافیک و آلودگی‌های شهر شناخته می‌شود. این محله قدیمی همه‌‌چیز را برای تفریحی ناب و استراحتی کوتاه فراهم کرده است؛
از رودخانه پرآب و کوچه‌باغ‌های قدیمی‌اش گرفته تا رستوران‌های پرنور و رنگارنگ، همگی آماده‌اند تا فضایی دور از هیاهوی شهر برای شما بسازند.



مکث
نماد کوهنوردان ایرانی
یکی از نمادهای قدیمی میدان دربند، مجسمه‌ای 3 متری است که سال‌های سال به تماشای رهگذران ایستاده است و به نوعی، نماد کوهنوردان ایرانی به‌حساب می‌آید. ایده ساخت این تندیس برای نخستین بار توسط «حسن وجدان‌خوش» کوهنورد ایرانی در سال ۱۳۳۷ مطرح شد؛ ایده‌ای که به سرعت توسط «سرهنگ بیات» رئیس وقت آموزش کوهستانی ارتش پذیرفته شد و مقدمات ساخت آن در دستور کار قرار گرفت. طرح‌ریزی و ساخت این مجسمه در آن زمان ۱۰ هزار تومان هزینه برداشت. مدل این مجسمه «امیر شاه قدمی» معروف به «شاه بابا» بود که آن زمان به‌عنوان مربی کوهنوردی، اسکی و گروهبان ارتش ایران فعالیت میکرد. علت انتخاب شاه قدمی برای این مجسمه، به همکاری او در نجات سرنشینان یک فروند هواپیمای ساقط شده در ایران مربوط می‌شد. مجسمه برای بار نخست سال ۱۳۳۸ در میدان سربند قرار گرفت. با این حال بخش‌هایی از این تندیس به‌دلیل بارندگی و سرمای زمستان تخریب شد. بنابراین «رضا لعل ریاحی» مجسمه‌ساز این اثر، ساخت آن را این بار با سیمان آغاز کرد و سرانجام این تندیس به شکل امروزی‌اش سال ۱۳۴۱ در وسط میدان نصب شد.