ایرانِ امام رضاع

محمدامین توکلی‌زاده؛ معاون فرهنگی و اجتماعی شهردارتهران

فرهنگ و تمدن ایرانی در پرتو هویت رضوی از سبک زندگی تا معارف الهی و جهان‌بینی توحیدی می‌تواند پدیدآورنده یک قدرت جدید باشد؛ لذا می‌بینیم بنیانگذار جمهوری اسلامی حضرت امام خمینی رحمه‌الله علیه و رهبر معظم انقلاب اسلامی با جهت‌دهی و تعابیر ممتاز در بیانات خود، تلاش کرده‌اند ما را به این محوریت رهنورد کنند.
 ازجمله بیانات معروف حضرت امام رحمه‌الله علیه پیرامون حضرت امام رضا علیه‌السلام می‌توان به این مطلب اشاره کرد:
«آستان قدس رضوی مرکز ایران است.»
  یا جمله مهم اخیر رهبر معظم انقلاب اسلامی:
«ایران، ایران امام رضاست.»
بیان این مطالب به‌دنبال القای معنای مهمی است و جنبه تعارفی و تشریفاتی ندارد.
تعریف هویت یک ملت و برنامه‌ریزی برای تعمیق و تبیین آن جهت‌دهنده‌ترین و مهم‌ترین رسالت نهاد‌های راهبردی و راهبری فرهنگی است.
نیک می‌دانیم مجموعه هویت‌های پرافتخار ایران از هویت ملی و دینی توانسته منشأ تولید قدرت برای ایران عزیز باشد.
با اندکی شناخت از ایران می‌توان پی برد که این کهن سرزمین یکی از سرمایه‌دارترین ملت‌های دنیا در داشته‌های متنوع هویتی است.
بخش مهمی از هویت هر کشور و ملتی را با بزرگان و شخصیت‌های مهم آن تعریف می‌کنند؛ از علما، دانشمندان و شاعران گرفته تا هنرمندان و قهرمانان و هرکدام از شخصیت‌های قابل افتخار بخشی از این هویت را می‌سازند و هر کدام از باب فضایل، خصایص و برجستگی‌های خود الگو و روایتگر قطعه‌ای از هویت یک ملت است که در کنار هم هویت ملی را شکل می‌دهند.
ولی محور و قله این هویت‌ها را باید معلوم کرد تا بتوان به تعریف درست و شناختی دقیق از هویت یک ملت رسید و براساس این شناخت بتوان نقاط ضعف و قوت را در نزدیکی و دوری از این هویت اصلی تعریف و برای اصلاح رذایل و اعتلای فضایل یک جامعه تلاش کرد.
تاریخ پرافتخار ایران با اتکا به داشته‌های خود و با ورود اسلام ناب محمدی و آموزه‌های اهل‌بیتی(ع) وارد تحولی باشکوه شد که تا‌کنون این مسیر ادامه دارد و با وقوع انقلاب اسلامی و شکل‌گیری جمهوری اسلامی امکان تبلور عینی‌تری یافته و موفق به الگو‌سازی‌ در نوع حکمرانی شده است.
 البته این نافی نقص‌ها و عقب‌ماندگی‌ها که عمدتا ناشی از دور ماندن از معارف الهی و آموزه‌های دینی است، نیست.
هویت رضوی و امام رضایی ایران عملا واقع شده و مردم ایران سال‌هاست با آن زندگی می‌کنند.
عشق و علاقه مردم ایران به حضرت رضا(ع) محدود به محبین آل‌الله نیست و دایره‌ای گسترده و متنوع‌تر را شکل می‌دهد که تعاریف و مرز‌های مادی را درنوردیده است.
با این حال پیرامون هویت امام رضایی ایران کمتر تبلیغ و تبیین شده است. به‌نظر می رسد که  می‌توان این کاستی را جبران کرد و در کنار آن به مراقبت از هویت‌های پرافتخار دیگر هم پرداخت؛ چراکه جامعه ایرانی با تنوع مذهب، قومیت و سلایق توانسته هویت ملی ایران را تثبیت کند که سرمایه‌ای ذی‌قیمت است.
در هویت رضوی که برگرفته از اسلام نورانی است، خصوصیات حفظ هویت ملی کاملا وجود دارد و تقابل و تضادی در آن نیست که موجب نگرانی شود.
درواقع می‌توان هویت‌های دیگر ایران را پیرامون این هویت معنا و اعتلا بخشید.
درک هویت امام‌رضایی ایران برای کسانی که فهمی از ولی و حجت الهی دارند، دشوار نیست، اما ما کوتاهی‌های زیادی در عرصه شناخت و شناساندن اسلام عزیز و اهل‌بیت(ع) داریم و یکی از راه‌های جبران این کوتاهی‌ها قطعا از مسیر شناخت سیره رضوی می‌گذرد. آنچه در زندگی نورانی ایشان رخ داده به‌ویژه مبارزه‌ طولانی ایشان با جریان انحرافی مأمون که جزو خلفای سیاس و باهوش بود، بسیار درس‌آموز است.
ورود تشیع به ایران و حضور امام رضا علیه‌السلام در ایران عزیز از ابتدا تا‌کنون منشأ برکات فراوانی بوده و هست.
مسیر نورانی حرکت ایشان از مدینه تا طوس و روشنگری‌های ایشان موجب مصونیت‌بخشی‌ها و حتی دگرگونی‌های جدی در مردم ایران شد که بخشی از آن به ما رسیده و البته کمتر بیان شده است؛ به‌طور مثال رهبر معظم انقلاب اسلامی در مورد سیره حضرت رضا علیه‌السلام اینگونه جمع‌بندی می‌کنند: «بدانید پیام زندگی پرماجرای امام رضا علیه‌السلام به ما عبارت است از مبارزه‌ دائمی خستگی‌ناپذیر» که می‌تواند سرلوحه مبارزان و مجاهدان امروز باشد.
بخش دیگری از این برکات، سهولت زیارت مضجع مطهر ایشان است که بدون شک توسعه فرهنگ زیارت و آداب آن خود به‌تنهایی دنیایی از آرامش، معنویت، توکل و توسل را در دل بشر محاصره شده در تمدن غرب فراهم می‌آورد.
دریای معارف رضوی از سبک زندگی تا هدایت‌های معنوی و عرفانی ایشان در همه حال شامل عالم هستی و ایران عزیز شده و می‌شود و باید قدردان این محضر عظیم و شریف بود و کوشید در میان ظلمات آخرالزمانی به نورانیت این خورشید درخشان و مهر فروزان پناه برد.
تمدن ایرانی با عجین‌شدن با اسلام نورانی چهره‌ها و مشاهیر بسیاری را تجربه کرده است که هرکدام به‌تنهایی قابل احترام و ستایش هستند، ولی بدون تردید حضور و وجود نورانی حضرت رضا علیه‌السلام در ایران از ابتدا تاکنون قله دست‌نیافتنی فضائل الهی و معنوی را برای ایران خلق کرده که موجب برکات فراوانی برای ملت ایران و جهان شده است.
تعریف هویت ملی ایران با مرکزیت وجود نورانی حضرت رضا علیه‌السلام و چینش هویت‌های پرافتخار دیگر گرداگرد آن منظومه درستی را برای جامعه‌پردازی و رسیدن به تمدن نوین اسلامی و جامعه مهدوی فراهم خواهد آورد.در آخر در برش مدیریت شهری برای احیای این هویت می‌توان برنامه‌های متنوعی را طراحی و اجرا کرد؛ ازجمله نامگذاری‌های میادین و ساخت نشان‌های شهری تا برگزاری باشکوه مراسم‌ و مناسبت‌های مرتبط و طراحی پویش‌های رسانه‌ای و تولید اقلام فرهنگی و محصولات هنری مانند شعر و سرود و موسیقی تا فراهم کردن سفر زیارت اولی‌ها ، مسابقات و جشنواره‌های شهری با مضامین ترویج فرهنگ رضوی ،تکافل‌ اجتماعی در توسعه فرهنگ دگرخواهی ، حل مشکل مستضعفان و محرومان و ده‌ها اقدام دیگر که بخش مهمی از آن در این دوره در دستور کار قرار گرفته و در راستای آن تلاش شده است.