صاعقه چطور می‌کشد؟

زهرا خلجی-روزنامه‌نگار

یک تخلیه الکتریکی بین جو و زمین باعث پدیده نورانی و پرسروصدایی در آسمان می‌شود که ما آن را به‌عنوان صاعقه یا رعد و برق می‌شناسیم. بیشتر آنها از یک ابر کومولونیمبوس سرچشمه می‌گیرند و به زمین ختم می‌شوند. اما این پدیده طبیعی گاهی می‌تواند باعث مرگ‌ومیر و صدمات شدید به موجودات زنده شود. حدود ۱۲ درصد از کسانی که در فضاهای روباز مورد اصابت صاعقه قرار می‌گیرند جانشان را از دست می‌دهند. اینکه چطور صاعقه می‌تواند جان انسان را بگیرد در این مطلب می‌خوانیم.

انواع رعد و برق
بیشتر رعد و برق‌ها از ابر به زمین است که آن را به اختصار CG می‌نامند. اما جالب است بدانید که نوع کمتررایج صاعقه، رعد و برق زمین به ابر (GC) است که به   رعد و برقی گفته می‌شود که به سمت بالا منتشر می‌شود و از یک جسم بلند زمینی شروع می‌شود و به ابرها می‌رسد. حدود 25درصد از تمام حوادث رعد و برق در سراسر جهان، برخورد بین جو و اجسام محدود به زمین است. بخش عمده‌ای از صاعقه‌ها، صاعقه‌های درون‌ابری یا ابر تا ابر است. صاعقه حداقل سالی یک‌بار به هواپیماهای تجاری معمولی برخورد می‌کند، اما مهندسی و طراحی مدرن هواپیماها باعث شده است که این موارد در سال‌های اخیر به‌ندرت مشکل‌ساز شوند. البته حرکت هواپیما از میان ابرها حتی می‌تواند باعث صاعقه شود.

آسیب صاعقه به انسان
صاعقه می‌تواند به طرق مختلف به انسان آسیب برساند. در برخورد مستقیم، شخص هدف در مسیر کانال صاعقه است. به همین دلیل مقدار زیاد انرژی خیلی سریع از بدن او عبور می‌کند که منجر به سوختگی‌های داخلی، آسیب اندام‌ها، انفجار گوشت و استخوان و آسیب سیستم عصبی می‌شود. بسته به قدرت صاعقه و دسترسی به خدمات پزشکی، ممکن است فرد در جا بمیرد یا با آسیب و اختلال دائمی مواجه شود. نوع دیگر برخورد مستقیم آسیب تماسی است که ناشی از لمس جسمی معمولاً هادی از سوی شخص است که در این مورد، صاعقه باعث می‌شود فرد دچار برق‌گرفتگی شود. بیشتر افرادی که در اثر صاعقه جان خود را از دست می‌دهند، فوراً بر اثر ایست قلبی کشته می‌شوند، زیرا ولتاژ الکتریکی عظیم، ریتم طبیعی قلب را کوتاه می‌کند. همچنین ممکن است پرده گوش آنها با موج فشار وارده منفجر، سیستم تنفسی آنها فلج شود و یا با آتش گرفتن مو یا لباس دچار سوختگی ثانویه شوند.

اختلال استرس پس از سانحه
افرادی که پس از برخورد صاعقه زنده می‌مانند معمولاً تا مدت‌ها با آسیب عصبی، اختلال استرس پس از سانحه و علائم عصبی شامل اختلال در قضاوت و مشکل در تمرکز دست و پنجه نرم می‌کنند. برخی دیگر نیز با از دست دادن حافظه، درد مزمن عصبی و افسردگی به زندگی ادامه می‌دهند. در واقع کارشناسان معتقدند که پس از برخورد رعد و برق به شما، دیگر آن آدم سابق نخواهید بود. به‌طور عجیبی روی بدن برخی از نجات‌یافته‌ها طرحی از سرخس روی پوست باقی مانده است که گمان می‌رود از رگ‌های خونی آسیب‌دیده ناشی از نشت مایع به بافت اطراف ناشی می‌شود.

آمار تلفات صاعقه
سالانه در حدود 240هزار حادثه منجر به جراحت مربوط به برخورد صاعقه رخ می‌دهد، اما تعداد تلفات سالانه بسیار متفاوت است. برآوردهای انجام شده نشان می‌دهد که برخورد صاعقه‌ باعث مرگ ۶۰۰۰ نفر در طول سال می‌شود. از طرف دیگر، بر پایه اظهارات مؤسسه  نشنال جئوگرافیک، سالانه 2هزار نفر در سراسر جهان بر اثر اصابت صاعقه جان خود را از دست می‌دهند.