جابربن‌عبدالله؛ نخستین زائر کربلا
روایت‌های متعددی تاریخ آغاز راهپیمایی اربعین حسینی را به سال 61هجری و تاریخ حادثه کربلا مربوط دانسته است. بنا به روایت علما و مورخین، بیستم صفر سال ۶۱ هجری قمری، چهلمین روز بعد از شهادت حسین بن علی(ع) روزی است که سر مقدس امام حسین(ع) در بازگشت اسرای کربلا به تاریخ بیستم صفر به جسد مطهر امام برگردانده شده و با پیکر ایشان دفن می‌شود. برای همین از دیدگاه بسیاری از صاحب‌نظران و مورخان شیعه و اهل سنت، مبنای تاریخی چنین بزرگداشتی، ورود اهل‌بیت(ع) به کربلا در نخستین اربعین حسینی (سال 61هجری) و دفن سرهای مطهر شهیدان به‌ویژه سر مقدس امام حسین(ع) در کنار پیکرهای مطهر آنهاست. بنابر منابع تاریخی، جابربن‌عبدالله، نخستین زائر کربلای معلی است که در روز اربعین (به سال 61هجری) از مدینه به سمت کربلا رهسپار شده است. اقدام تاریخی جابربن‌عبدالله را رهبر معظم انقلاب در مراسم اول فروردین 1385اینگونه مورد تأکید و تأیید قرارداده‌اند: «شروع جاذبه مغناطیسی حسینی در روز اربعین است، جابربن‌عبدالله را از مدینه بلند می‌کند و به کربلا می‌کشد، این همان مغناطیسی است که امروز هم با گذشت قرن‌های متمادی در دل من و شما هست.» در طول تاریخ، علمای شیعه در هدایت و ترغیب شیفتگان حسینی به این پیاده‌روی و زیارت اربعین، نقش اساسی داشته‌اند و ضمن ارائه رهنمود، خود نیز در این مراسم شرکت کرده‌اند. علما و آیات عظامی چون شیخ انصاری، قاضی طباطبایی، ملکی تبریزی، بهجت، مکارم‌شیرازی، شبیری‌زنجانی، سیستانی، وحید خراسانی و جوادی آملی با ذکر اهمیت برگزاری هرچه باشکوه‌تر این مراسم به شرکت شیعیان در آن سفارش کرده‌اند؛ به‌طوری که از گذشته تاکنون، علمای بزرگ شیعه نیز در کنار مردم در مراسم پیاده روی و زیارت اربعین شرکت می‌کنند. علاقه و اشتیاق به این مراسم معنوی در میان مراجع تقلید، استادان، طلاب و روحانیون حوزه علمیه نجف، از شوروحال بیشتری برخوردار بوده است و اکثر استادان و حتی مراجع تقلید از گذشته تاکنون در مراسم پیاده‌روی و زیارت اربعین شرکت کرده و می‌کنند.
منبع: تاریخچه حضور علما در راهپیمایی اربعین، مرکز اسناد انقلاب اسلامی
احیای دوباره پیاده‌روی اربعین
مراسم پیاده روی اربعین در زمان شیخ میرزا حسین نوری به فراموشی سپرده شده بود که توسط این عالم دینی دوباره احیا شد. این عالم دینی که فرزند محمدتقی محدث نوری مازندرانی، مؤلف کتاب «مستدرک الوسایل» و از چهره‌های سرشناس علمای شیعه در قرن چهاردهم هجری بود، نخستین بار در عید قربان به پیاده‌روی از نجف تا کربلا اقدام کرد که 3روز در راه بود و حدود 30نفر از دوستان و اطرافیانش او را همراهی می‌کردند. شیخ میرزا حسین نوری تقریبا هر سال این مراسم را انجام می‌داد و اهمیت خاصی برای این مراسم قائل بود. او آخرین بار در سال 1319هجری قمری با پای پیاده به زیارت حرم اباعبدالله حسین(ع) رفت. مراسم پیاده‌روی اربعین در عصر مرجعیت شیخ مرتضی انصاری (1214- 1298ه.ق) هم با شکوه تمام رواج داشته است، اما پس از او، این عمل، کم اهمیت و متعلق به طبقه فقرا و نیازمندان معرفی شد. شیخ میرزاحسین نوری این مراسم را در میان مردم رونق بخشید. مرحوم شیخ آقابزرگ تهرانی که از نزدیک شاهد تلاش استادش بود، گفت: استاد ما چون وضع را بدین منوال دید، به این شیوه خداپسندانه (پیاده‌روی) همت گماشت... در سال‌های بعد، رغبت‌مردم و صالحان به این موضوع بیشتر شد و دیگر عار محسوب نمی‌شد؛ به‌طوری که در برخی سال‌ها، تعداد چادرها و خیمه‌های راهپیمایان، به 30 عدد می‌رسید و هر چادر به20 تا 30 نفر تعلق داشت و به این ترتیب، این سنت حسنه، دوباره مرسوم شد و
رونق گرفت.
منابع: آقابزرگ تهرانی، نقباء البشر، ج1، ص349؛
رضا مختاری، سیمای فرزانگان، ص193
