امسال پسته ایران خندان نیست

علی ابراهیمی

خبرنگار

گرمازدگی، خشکسالی، کم‌آبی و سال « ناآور» ، حلقه‌های زنجیره کاهش شدید تولید و صادرات پسته را تشکیل می‌دهد. ریزش تولید پسته حتی دغدغه‌ گرانی و تأمین نیاز بازار داخلی در ایام پایانی سال را فراهم کرده است. پسته ایران ازجمله کالاهای سرآمد صادرات غیرنفتی است که در سال‌های اخیر متاثر از برخی تنش‌های سیاسی و عوامل طبیعی تولید و صادرات آن با نوسان‌هایی همراه بوده است.

در سال زراعی گذشته (96-95) مسئولان از رشد تولید پسته، کسب رتبه نخست تولید در دنیا و پیشی گرفتن کشاورزان ایرانی از همتایان آمریکایی خود با تولید 310هزار تن پسته(در مقایسه با تولید 270تنی آمریکا در سال2017) خبر دادند. کم‌آبی و خشکسالی و شرایط نامساعد اقلیمی در بهار امسال، زمینه گرمازدگی باغات پسته و از بین رفتن خوشه‌های پسته در قطب تولید این محصول در استان‌ کرمان و سایر استان‌ها را فراهم کرده است. اکنون فعالان صنفی از پیش‌بینی تولید این محصول به 50هزار تن یعنی یک پنجم سال گذشته خبر می‌دهند اما مسئولان وزارت جهادکشاورزی با استناد به پراکندگی مراکز تولید پسته در کشورمان ضمن اذعان به کاهش نسبی تولید، برنبود نگرانی برای تأمین نیاز بازار داخلی و تداوم حضور این محصول در بازارهای هدف صادراتی تأکید دارند.

کاهش تولید پسته به یک‌پنجم 

رئیس هیأت مدیره انجمن پسته ایران در گفت‌وگو با خبرنگار همشهری با اشاره به کاهش میزان تولید پسته در سال زراعی جاری گفت: پسته ازجمله محصولات کشاورزی است که سال «آور» و «ناآور» دارد؛ بر این اساس در شرایطی که در سال زراعی گذشته به‌دلیل رشد تولید سال آور پسته بوده، امسال، سال ناآور تولید بوده و میزان تولید پسته متاثر از چند عامل به‌شدت کاهش یافته است. محمود ابطحی، افزود: شرایط نامساعد اقلیمی گرمازدگی بهار و خشکسالی و کم‌آبی نیز موجب شده تا وضع تولید پسته در سال زراعی جاری نسبت به سال‌های گذشته به‌مراتب بدتر باشد به‌نحوی که امسال میزان تولید به 50هزار تن خواهد رسید که در چند سال گذشته بی‌سابقه بوده است. او تأکید کرد: در سال زراعی 96-95 تولید 230هزار تن پسته در ایران را شاهد بودیم و با این شرایط امسال میزان تولید پسته به یک پنجم کاهش یافته است. همچنین شرایط آب و هوایی موجب گرمازدگی و کاهش تولید پسته در تمام ایران شده و هرچه از جنوب شرق به سمت شمال و غرب می‌رویم تأثیر مسئله تغییر آب و هوا و کم‌آبی در کاهش تولید پسته کمتر می‌شود.

عقب ماندن از آمریکا در تولید پسته

رئیس هیأت مدیره انجمن پسته ایران با بیان اینکه آمریکا عملا از سال1980 وارد بازارپسته شده اما به‌تدریج در تولید این محصول گوی سبقت را از ایران ربوده است، گفت: این کشور در سال گذشته 300هزار تن پسته تولید کرد که این رقم امسال به 400هزار تن افزایش خواهد یافت. علت این امر نیز بهره‌وری 4.5تنی محصول در واحد سطح است. میزان بهره‌وری این محصول در ایران 700 تا 800کیلو گرم یعنی یک پنجم است. ابطحی تحریم‌های آمریکا بر صادرات پسته کشورمان را بی‌تأثیر قلمداد کرد و گفت: ایران عملا از سال1363 صادرات پسته به آمریکا نداشته است زیرا با اعمال تعرفه واردات 300درصدی پسته توسط این کشور، به‌دلیل قیمت بالا پسته ایران قادر به رقابت در بازار آمریکا نبوده است؛ اگرچه هیچگاه در صادرات پسته تحریم نبودیم و اگر الان هم تحریم کنند، موضوعی نمادین است. ابطحی بازارهای عمده صادراتی پسته ایران را شامل چین، هند و کشورهای اروپایی دانست و افزود: پسته محصولی با 100سال قدمت صادرات دارد و فروش این محصول تابع شرایط سیاسی نیست زیرا مشکلی برای تقاضا نداشته و بیشتر با مشکل عرضه مواجه بوده است. در زمینه نقل‌وانتقالات پولی نیز همیشه مشکلاتی وجود داشته که در تعامل تجار مرتفع شده است.

اشکالی ندارد اگر پسته نخوریم

رئیس هیأت مدیره انجمن پسته ایران با بیان اینکه در سال زراعی گذشته (مهر95 تا مهر96) 230هزار تن پسته در ایران تولید شد که از این میزان حدود 160هزار تن صادر، 40هزار تن برای مصرف داخلی و حدود 30هزار تن برای انبارگردانی مصرف شده است، افزود: اما در سال زراعی 98-97 تا‌کنون نزدیک به 110هزار تن پسته صادر شده و حداکثر حدود 20هزار تن دیگر نیز تا پایان شهریور‌ماه امسال صادر خواهد شد.

ابطحی در مورد نگرانی افزایش قیمت و کمبود پسته برای تأمین نیاز بازار داخلی به‌خصوص در ایام پایانی امسال گفت: پسته محصولی صادرات محور است و باید یک‌بار برای همیشه تکلیف‌مان را روشن کنیم که آیا می‌خواهیم همه‌‌چیز را در داخل کشور مصرف کرده یا با صادرات تأمین ارز برخی کالاها، سایر اقلام مورد نیاز را تأمین کنیم؟ باید بپذیریم که پسته جزو کالاهای استراتژیک نیست که اگر مردم مصرف نکنند مشکلی برای آنها ایجاد شود. گرچه کمبود و افزایش قیمت پسته در روزهای پایانی امسال به‌دلیل کاهش تولید و عرضه قطعی است اما نباید همانند برخی دولت‌های قبل با کاهش تولید و عرضه این محصول در بازار، صادرات آن را برای تأمین نیاز بازار داخلی ممنوع کنیم. فکر نمی‌کنم اگر مردم پسته نخورند اشکالی ایجاد شود.

نگران تأمین نیاز بازار پسته نیستیم

معاون امور باغبانی وزیر جهادکشاورزی در مورد نگرانی افزایش قیمت و تأمین نیاز بازار داخلی پسته در شب عید امسال، گفت: پسته محصولی صادرات‌محور است که هرساله حدود 70 تا 80درصد آن صادر می‌شود. همچنین میزان نیاز بازار داخلی به پسته چندان زیاد نیست و به هر میزان که بازارهای صادراتی این محصول مطلوب باشد، پسته تولیدی صادر می‌شود؛ با وجود این نگرانی برای تأمین نیاز بازار داخلی به پسته وجود ندارد. طهماسبی با بیان اینکه محصول پسته تابع خرید تضمینی دولت نیست و قیمت آن در بازار براساس نظام عرضه و تقاضا تعیین می‌شود، افزود: از سوی دیگر پسته سال «آور و نیاور» داشته و منحنی تولید آن نوسان دارد. وی با بیان اینکه مجموع تولید پسته دنیا نسبت به جمعیت چندان زیاد نیست و ممنوعیت‌های احتمالی آمریکا نیز نمی‌تواند تأثیر چندانی در کاهش صادرات این محصول داشته باشد، افزود: اغلب محصول پسته ایران به کشورهای اروپایی و چین صادر می‌شود و بازار آمریکا سهم چندانی از پسته صادراتی ایران ندارد. با وجود این، ممکن است با تحریم‌ها و مشکلات نقل‌و‌انتقال بانکی، صادرات این محصول با تنگناهایی مواجه شود که امیدواریم این موانع با نتایج مثبت مذاکرات با اروپا مرتفع شود.

 تولید پسته در بن‌بست تغییر اقلیم

معاون امور باغبانی وزیر جهادکشاورزی در گفت‌وگو با خبرنگار همشهری، در مورد علل کاهش تولید پسته در سال زراعی جاری، گفت: در تولید پسته به‌دلیل تغییرات اقلیمی آسیب دیدیم و آسیب درختان پسته به‌دلیل گرمازدگی است چرا که نیاز سرمایی درختان پسته برطرف نشد و درجه حرارت 30 تا 32درجه‌ای در برخی مناطق مانند استان کرمان در فصل بهار موجب ریزش جوانه‌های رویشی و زایشی درختان پسته شد. محمد علی طهماسبی، در مورد آمارهای کاهش تولید پسته از 230هزار تن سال گذشته به 50 تا 60هزار تن در سال زراعی جاری، گفت: تا پیش از این مرکز عمده تولید پسته ایران در استان‌های کرمان، یزد، خراسان رضوی و خراسان جنوبی بود اما اکنون پسته در اغلب استان‌های کشور مانند تهران، مرکزی، قزوین، اردبیل و... تولید می‌شود و جز 2استان بوشهر وهرمزگان کشت پسته در همه استان‌های کشور شروع شده است. وی افزود: گرچه برخی از این درختان هنوز در مرحله نهال هستند اما باروری برخی دیگر از درختان در سایر استان‌های کشور آغاز شده است.

با این شرایط کشت پسته به استان کرمان منحصر نیست؛ گرچه در این استان امسال آسیب درختان پسته جدی بوده اما با توجه به تحمل نسبی درختان پسته نسبت به شرایط اقلیمی و شوری اکنون در سایر استان‌های کویری مانند قم نیز پسته کشت می‌شود. طهماسبی در مورد پیش‌بینی میزان تولید پسته در سال زراعی جاری، افزود: اخبار متفاوتی در زمینه میزان تولید پسته امسال کشور در سال زراعی جاری مطرح می‌شود اما براساس آمارهایی که این وزارتخانه با رصد وضعیت تولید در استان‌های مختلف استخراج کرده است، امسال میزان تولید پسته به 170 تا 180 و حتی 190هزار تن می‌رسد. با وجود این، برخی این میزان تولید را قبول ندارند.