جنون خرید آنلاین

لیلا شریف‌-روزنامه‌نگار

صفحات مجازی به‌خصوص اینستاگرام تبدیل به فروشگاه بزرگ و در دسترس شده‌‌‌ که فاصله آدم‌ها با آن فقط وصل شدن به اینترنت است؛ فروشگاه‌های مجازی که ته ندارند و بسیاری وقت و پول خود را ناخواسته در آن هدر می‌دهند. مخاطبانی که ساعت‌های زیاد، فقط برای سرگرمی در صفحات لباس، کفش، کیف و لوازم خانه و... می‌گردند و در نهایت میلیون‌میلیون از حسابشان را به جیب این کاسبان اینترنتی می‌ریزند. آنقدر بازار  خرید اینترنتی سکه است که هر روز پیشنهادهای تازه‌ای به مخاطبان خود می‌دهند؛ از فروش قسطی محصولات گرفته تا ارسال رایگان و قرعه کشی‌های مناسبتی و تخفیفات فصلی. در این میان هر روز صفحات جدیدی هم به این بازار مجازی افزوده می‌شود که بسیاری از آنها محصولاتی می‌فروشند که قبلا در سبد  نیازهای خانواده جایی نداشته است.

اصل ماجرا چیست؟
خرید اینترنتی پدیده‌ای جهانی است و هر روز بازار آن داغ‌تر می‌شود. براساس داده‌های خرده‌فروشی آنلاین در سال‌۲۰۲۲ که توسط سایت «استاتیستا»(s‌tatis‌ta) ارائه شده، 4درصد از خرید و فروش بازار خرده‌فروشی به‌صورت آنلاین انجام شده، این در حالی است که در چین این میزان به ۴۶‌درصد، انگلستان ۳۶‌درصد و کره‌جنوبی ۳۲‌درصد رسیده است.
در ایران نیز خرید و فروش اینترنتی بالاست و طبق داده‌های بانک مرکزی و حجم معاملات شاپرکی، سهم این سایت پرداخت اینترنتی ۵۰‌درصد از سهم فروشگاه‌های اینترنتی است و ۵۰‌درصد مابقی متعلق به ۱۰۴‌هزار فروشگاه آنلاین دیگر در کشور است.

اعتیاد به خرید اینترنتی
شبکه‌های اجتماعی همیشه مانند یک شمشیر دو‌ دم عمل کرده‌اند و همانقدر که می‌توانند فرصت را برای تعامل و افزایش آگاهی افراد بالا ببرند، گاهی به بستری برای رواج یک رفتار نادرست تبدیل می‌شوند؛ اینستاگرام هم از این اصل مستثنی نیست. مریم نقوی، کارشناس ارشد ارتباطات درباره رفتار مردم در خریدهای اینترنتی به همشهری گفت: «برخی ‌فعالان شبکه‌های مجازی بدون اینکه خودشان متوجه باشند، در دام خرید اینترنتی گرفتار شد. تحقیقات دانشگاهی من با تمرکز بر اینستاگرام نشان می‌دهد که تب خرید بین زنان جوان و سپس نوجوانان بیشتر است. در 300پرسشنامه‌ای که بین 5گروه از کارمندان دولت در مراکز استان‌ها توزیع کردم، 70نفر گفته بودند که یک‌سوم حقوق خود را به خرید اینترنتی اختصاص می‌دهند. ‌

چرا حجم خرید اینترنتی زیاد شد؟
پژوهش یک‌ساله فروش اینترنتی کشور از خریداران اینترنتی سؤالی با این عنوان کرده که «مزیت خرید اینترنتی برای شما چیست؟» بیش از ۶۵‌درصد مردم برای راحتی بیشتر، ۵۸‌درصد برای صرفه‌جویی در زمان، ۴۷‌درصد برای قیمت‌های پایین باصرفه اقتصادی و ۴۷‌درصد نیز به‌دلیل تنوعی که در کالاها وجود دارد، دست به خرید اینترنتی می‌زنند. جالب است که در این گزارش اشاره شده ۳۱‌درصد از کل مردم کشور اصلا خرید اینترنتی انجام نمی‌دهند و دلیل اغلب افراد این است که باید جنسی که می‌خرند را حتما از نزدیک ببینند، ضمن اینکه به فروشگاه‌های اینترنتی اعتمادی ندارند.

چگونه اعتیاد به خرید اینترنتی را کم کنیم؟
نقوی، کارشناس ارشد ارتباطات در این‌باره می‌گوید: «اعتیاد به خرید اینترنتی مخصوص ایران نیست و بسیاری از مردم در دنیا به‌دلیل دسترسی راحت به فروشگاه‌های مجازی به آن دچار هستند. راه‌حل ساده و اولیه که کارشناسان پیشنهاد می‌کنند، محدودکردن زمان حضور در اینترنت و دنبال‌نکردن فروشگاه‌های مجازی است که دائم مخاطب را تشویق به خرید می‌کنند. همچنین لیست‌کردن نیازهای روزمره و بلندمدت و ایجاد هدف بزرگ مانند خرید خانه، تغییر خودرو یا کالاهای اساسی دیگر می‌تواند در کاهش احساس نیاز خرید کاذب مؤثر باشد، اما درصورت شدید‌بودن اعتیاد، باید فرد به روانکاو مراجعه کند تا ریشه‌های این حس کاذب به‌درستی
درمان شود.»‌