از پاتوق ونکی‌ها تا کاموافروشان
موضوع: نحوه شکل‌گیری راسته بازار میدان حسن‌آباد
ویژگی: مرکز تأمین مایحتاج روزانه اهالی
میدان حسن‌آباد، این یادگار شکل‌گیری تهران مدرن در دوره پهلوی اول، روزگاری بخشی از املاک میرزایوسف آشتیانی، ملقب به مستوفی‌الممالک، از رجال قاجار بود. میرزایوسف پسری به نام حسن داشت که بعد از توسعه و بزرگ شدن شهر تهران، این محدوده از تهران را به نام پسرش حسن انتخاب کرد و بعد از مرگش و تقسیم باغ‌ها و زمین‌هایش میان ورثه باز هم همچنان نام قبلی‌اش را حفظ کرد. اما این میدان زیبا و تاریخی و شکل‌گیری راسته بازار‌های تجاری‌اش حکایت جالبی دارد. برای مثال، تا سال‌ها میدان حسن‌آباد پاتوق باغداران ونکی بود. مهرشاد کاظمی، تهران‌پژوه، در این‌باره به نقل از یکی از اهالی قدیمی ده‌ونک می‌گوید: «مستوفی‌الممالک در ده‌ونک هم با‌غ‌هایی داشت و اغلب کارگران یا کشاورزان همین مستوفی‌الممالک که سر زمین‌ها کار می‌کردند، محصولاتشان را در میدان حسن‌آباد می‌فروختند. مردی ارمنی در ده‌ونک استیشنی داشت که با آن کشاورزان و کارگران را به میدان حسن‌آباد می‌برد. آنها گیلاس، توت‌فرنگی، خرمالو و دیگر محصولاتشان را در صندوقچه‌ها یا جعبه‌هایی که برای جمع‌آوری و نگهداری از میوه داشتند، در همین میدان به مردم می‌فروختند.»
کاظمی در بخش دیگر صحبت‌هایش از ایستگاه اتوبوس خط ونک - حسن‌آباد برای تردد اهالی ده‌ونک به محدوده حسن‌آباد یاد می‌کند. اما بعد از اینکه میدان حسن‌آباد حال و هوای شهری شدن به خود گرفت، ماجرا کمی فرق کرد و این بار میدان تبدیل به پاتوق پارچه‌فروش‌ها شد. عباس حسینی، تهران‌پژوه، نویسنده و از اهالی قدیم محله حسن‌آباد، با یادی از پارچه‌فروش‌های این محدوده می‌گوید: «از ضلع جنوب غربی میدان تا خیابان سپه و نزدیکی‌های چهارراه ولیعصر(عج) تا قبل از دهه 50 راسته پارچه‌فروش‌ها بود. این پارچه‌فروش‌ها اغلب کلیمی بودند، اما به مرور زمان به محدوده خیابان زرتشت کوچ کردند و به کمک کاموا‌فروش‌ها رفتند. در حال حاضر، ضلع شمالی میدان، بورس مبلمان و تجهیزات اداری مانند میز، صندلی، فایل و لوازم چوبی است. ضلع جنوب غربی آن در قرق کاموافروشان است؛ ابزار‌فروش‌ها و کلیدفروشان هم دیگر راسته تجاری این میدان قدیمی و پرماجرای پایتخت را تشکیل می‌دهند.»
در همینه زمینه :
