ماجرای یک جنایت اشتراکی

محمد جعفری- روزنامه‌نگار

4جوان که 10سال قبل در جریان درگیری با جوانی او را به قتل رسانده و هرچهارنفرشان به اتهام مشارکت در قتل عمدی به قصاص محکوم شده بودند با بی‌نتیجه ماندن تلاش‌ها برای جلب رضایت اولیای دم، مجازات شدند.
به‌گزارش همشهری، این قتل 10سال قبل در یکی از محله‌های اصفهان اتفاق افتاد. مقتول جوانی 22ساله بود که با چند نفر از هم‌محلی‌هایش دچار اختلاف شده بود. بر سر همین اختلافات، آنها چند مرتبه با هم درگیر شده بودند تا اینکه آخرین‌بار 4نفر از کسانی که با جوان 22ساله اختلاف داشتند تصمیم گرفتند او را به قتل برسانند.

جنایت اشتراکی
روز حادثه 4پسر جوان که می‌دانستند طعمه‌شان از کجا عبور می‌کند، سوار بر خودرو به کمین او نشستند. وقتی چشم‌شان به پسر جوان افتاد یکی از آنها که پشت فرمان نشسته بود پایش را روی گاز گذاشت و خودرو را با سرعت زیادی به او کوبید. پسر جوان نقش بر زمین شد، اما این برخورد فقط باعث مصدومیتش شده بود. در این لحظه بود که 4جوان خشن مرحله دوم نقشه‌شان را اجرا کردند. هر چهارنفرشان در شرایطی که قمه به‌دست داشتند از خودرو پیاده شدندو به سمت او رفتند. همگی با قمه به او ضربه زدند و وقتی مطمئن شدند که وی را به قتل رسانده‌اند، از محل گریختند.

اعتراف به قتل
این جنایت در حالی رخ داد که چند شاهد، صحنه قتل را دیده بودند و در این شرایط هویت عاملان جنایت خیلی زود شناسایی و هر چهارنفر که بین 20 تا 23سال داشتند، دستگیر شدند. یکی از آنها درباره انگیزه‌اش از این جنایت گفت:‌ مقتول مدام در محله برای ما مزاحمت ایجاد می‌کرد؛ به همین دلیل تصمیم گرفتیم که او را به قتل برسانیم. با خودمان فکر کردیم اگر 4نفری این کار را انجام دهیم هیچ‌کدام‌مان قصاص نمی‌شویم.
اعترافات 4متهم در شرایطی بود که آنها دچار اشتباه بزرگی شده بودند، چراکه مدتی بعد هر چهارنفرشان به اتهام مشارکت در قتل عمدی محاکمه شدند و دادگاه پس از اخذ آخرین دفاعیاتشان هر چهارمتهم را در مشارکت در قتل گناهکار دانسته و همگی را به قصاص محکوم کرد. در رأی دادگاه تأکید شده بود که اولیای دم پیش از اجرای حکم باید تفاضل دیه محکومان را پرداخت کنند. این رأی مدتی بعد در دیوان‌عالی کشور مهر تأیید خورد و همه‌‌چیز برای اجرای حکم قصاص آماده شد.

آخرین برگ پرونده
همه طرفین پرونده در یک محله ساکن بودند و سال‌ها در کنار یکدیگر زندگی‌ می‌کردند؛ به همین دلیل همه‌شان به‌خوبی یکدیگر را می‌شناختند. پس خانواده‌های محکومان چند واسطه نزد خانواده مقتول فرستادند تا با رایزنی رضایت آنها را جلب کنند. این تلاش‌ها ادامه داشت و از سوی دیگر اولیای دم در فراهم کردن تفاضل دیه مشکل داشتند. آنها باید برای اجرای حکم، دیه کامل 3مرد مسلمان را به محکومان پرداخت می‌کردند. در این شرایط بود که رسیدگی به این پرونده حدود 10سال طول کشید. چند روز قبل اولیای دم سرانجام توانستند پول موردنیاز را تهیه کنند و پس از واریز این مبلغ به‌حساب دادگستری، تشریفات اجرای حکم انجام شد. محکومان زمانی که حدود 20سال داشتند بازداشت و زندانی شده بودند و حالا همه‌شان حدود 30سال داشتند. آنها باورشان نمی‌شد که قرار است به‌خاطر قتلی که با مشارکت یکدیگر مرتکب شده‌اند، قصاص شوند. صبح روز اجرای حکم آنها برای آخرین مرتبه از اولیای دم درخواست بخشش کردند، اما آنها موافقت نکردند و به این ترتیب با قصاص 4پسر جوان آخرین برگی که در این پرونده قرار گرفت، گواهی فوت قاتلان بود.

گفت و گو
چرا 4 نفر برای یک قتل قصاص شدند

فاطمه‌یاس جعفری، وکیل دادگستری/ در پرونده‌های قتل اینطور است که وقتی یک نفر مرتکب قتل یک نفر دیگر می‌شود، او به‌دلیل جانی که گرفته به قصاص محکوم می‌شود، اما اگر چند نفر در قتل یک نفر مشارکت داشته باشند و رفتار هر یک از آنها کشنده و موجب مرگ شده باشد، چه مجازاتی در انتظار مرتکبان خواهد بود؟
براساس ماده۳۷۳ قانون مجازات اسلامی مصوب سال1392، درصورتی که چند نفر یک نفر را به قتل برسانند، طوری که میزان مشارکت آنها در جنایت یکسان باشد، به طوری که هرکدام از آنها اگر به‌تنهایی نیز این رفتار را مرتکب می‌شدند قتل اتفاق می‌افتاد، در این شرایط همه مشارکت‌کنندگان در قتل به قصاص محکوم خواهند شد. در این ماده آمده است: «در موارد شرکت در جنایت عمدی، حسب مورد‌، مجنی علیه یا ولی ‌دم می‌تواند یکی از شرکا در جنایت عمدی را قصاص کند و دیگران باید بلافاصله سهم خود از دیه را به قصاص‌شونده بپردازند یا اینکه همه شرکا یا بیش از یکی از آنان را قصاص کند‌؛ مشروط بر اینکه دیه مازاد بر جنایت پدید آمده را پیش از قصاص، به قصاص‌‌شوندگان بپردازد. اگر قصاص‌شوندگان همه شرکا نباشند، هریک از شرکا که قصاص نمی‌شود نیز باید سهم خود از دیه جنایت را به نسبت تعداد شرکا بپردازد.» در تبصره این ماده نیز آمده: «اگر مجنی علیه یا‌ ولی دم، خواهان قصاص برخی از شرکا باشد و از حق خود نسبت به برخی دیگر مجانی گذشت   یا با آنان مصالحه کند، درصورتی که دیه قصاص‌‌شوندگان بیش از سهم جنایتشان باشد، باید پیش از قصاص، مازاد دیه آنان را به قصاص‌شوندگان بپردازد.»  این ماده به این معناست که اگر هرچند نفر در قتل یک نفر مشارکت داشته باشند، اولیای دم می‌توانند یک نفر یا همه مرتکبان را قصاص کنند، اما پیش از اجرای حکم باید دیه مازاد را بپردازند. به‌معنای ساده‌تر چون آنها یک نفر را از دست داده‌اند حق قصاص یک نفر را دارند، اما برای مجازات بیش از یک نفر باید دیه او را پرداخت کنند تا حکم قصاصی که دادگاه صادر کرده قابلیت اجرا داشته باشد.