اولین آپارتمان‌‌نشین‌های تهران
موضوع: ساختمان‌های چهارصددستگاه و هزاردستگاه
ویژگی: انبوه‌سازی ضدزلزله آلمانی‌ها در نیمه دهه 20
ساختمان‌های چهارصددستگاه که امروز در محدوده محله یاخچی‌آباد قرار دارد، یادگاری ارزشمند از گذشته محله نازی‌آباد است؛ آپارتمان‌هایی خاطره‌انگیز که موسفیدان محله را به چند دهه پیش می‌برد؛ به همان روزهایی که ساکنان این آپارتمان‌های نونوار یکی از نخستین تجربه‌های آپارتمان‌نشینی را در پایتخت زیر سقف همین خانه‌ها از سر گذراندند. کار ساخت آپارتمان‌های چهارصددستگاه از سال 1325شروع و 4 سال بعد به ساکنانش تحویل داده شد. در ساخت این پروژه نیز آلمانی‌ها که آن روزها طراحی و اجرای بیشتر پروژه‌های صنعتی آن محدوده را برعهده داشتند، نقش محوری ایفا کردند. نوروزعلی حسنجانی، یکی از اهالی قدیمی نازی‌آباد، در این‌باره می‌گوید: «این پروژه شامل 21بلوک و 840واحد حدود 70و 75متری بود. آن روزها می‌گفتند مهندسان آلمانی ساختمان‌ها را با آهن و سیمان ساخته‌اند و طراحی آن به‌گونه‌ای است که در برابر زلزله 7ریشتری هم تاب می‌آورد. امکانات آپارتمان‌ها هم تکمیل بود. آن روزها که خیلی از خانه‌ها حمام نداشتند، آلمانی‌ها در هر واحد از این آپارتمان‌های 4طبقه که هر طبقه آن 5واحد دارد حمام، انباری اختصاصی و... ساختند. ویژگی خاص چهارصددستگاه چمن‌کاری و فضای سبز جلوی آپارتمان‌ها بود.»
چهارصد دستگاه را نخستین مجتمع مسکونی تهران به سبک مدرن و نخستین محلی در ایران که در آن شوفاژکشی انجام شد، می‌دانند: « چهارصد دستگاه از همان آغاز برای سکونت کارگران ساخته شد. از آنجا که در نازی‌آباد و اراضی اطراف کارخانه‌های بسیاری تاسیس شد، این مجتمع را برای سکونت کارگران بنا کردند. ساکنان نخست این مجتمع از کارگران گمرکات، چیت‌سازی، سیلو، کارخانه قند، شکر و... بودند.» نماد دیگر نازی‌آباد که نشان از گذشته این محله دارد، حوالی خیابان یوسف‌زاده و ورزشگاه مرغوبکار دیده می‌شود. اگرچه از خانه‌های ویلایی و یک‌طبقه هزاردستگاه نازی‌آباد کمتر نشانی باقی مانده و بسیاری از آن واحدهای مسکونی جای خود را به آپارتمان‌های نونوار داده‌اند، اما هنوز خانه‌هایی که به‌دست مهندسان آلمانی ساخته شده‌اند، رنگ‌وبوی گذشته نازی‌آباد را حفظ کرده‌اند. حسنجانی درباره ساختمان‌های هزاردستگاه می‌گوید: « محله نازی‌آباد برای اجراي پروژه هزاردستگاه انتخاب شد و آلمانی‌ها این مجموعه را که در واقع 900دستگاه بود در محله ما ساختند. زمینی که در آن هزاردستگاه ساخته شد زمین بایری بود که ما در آن فوتبال بازی می‌کردیم. خانه‌ها در آغاز ویلایی بود اما در سال‌های اخیر بسیاری از خانه‌های یک‌طبقه را کوبیدند و جای آن آپارتمان ساختند.»
