آسیاب کهک، وقف محرومان

   موضوع: آسیاب کهک
   ویژگی: آسیابی وقفی که درآمد حاصل از آن سهم فقرا می‌شد
 
آسیاب تاریخی کهک بخشی جدایی‌ناپذیر از تاریخ و هویت آبادی طرشت است و برای اهالی قدیمی طرشت یادآور طعم ماندگار نان «گرده» است که با آرد این آسیاب پخته می‌شد. اگرچه اکنون از آن آسیاب مشهور که روزگاری برای خود بروبیايي داشت جز بنایی کاهگلی در حصار آپارتمان‌ها باقی نمانده، اما چند دهه پیش که کشاورزی در طرشت رونق داشت نقطه کانونی آبادی بود. پره‌های آسیاب کهک سال‌هاست که از حرکت ایستاده و به بنایی متروکه در خیابان شقایق تبدیل شده است، اما موسفیدان طرشت روزگاری را به یاد دارند که این آسیاب نه‌تنها حاصل دسترنج کشاورزان طرشتی، بلکه محصولات کشاورزان آبادی‌های اطراف را نیز آرد می‌کرد. علیرضا زمانی، تهران‌پژوه، درباره قدمت این آسیاب مشهور غرب پایتخت می‌گوید: «به لطف وقف‌نامه آسیاب کهک، تاریخ تقریبی ساخت و شروع به‌کار آن مشخص است. قدمت این آسیاب به سال 1223شمسی یا آنطور که در وقف‌نامه آن درج شده به سال 1260قمری برمی‌گردد. نوش‌آفرین‌خانم، خواهر لطفعلی‌خان فراش‌باشی، بانی و واقف این آسیاب بود که بعدها به یکی از معروف‌ترین آسیاب‌های غرب تهران آن روزگار تبدیل شد. نوش‌آفرین‌خانم پس از ساخت آسیاب کهک آن را وقف کمک به محرومان و برگزاری مراسم تعزیه کرده بود.»
آسیاب کهک از آسیاب‌های آبی تهران قدیم بود که پره‌های آن با آب قنات جاری بالادست به گردش در می‌آمد. زمانی ادامه می‌دهد: «آب قنات‌های طرشت و پونک از بالادست در حوضچه آسیاب کهک می‌ریخت و جریان آب پره‌های آسیاب را می‌چرخاند تا گندم کشاورزان را با گردش گردانه آسیاب به آرد تبدیل کند. فعالیت آسیاب کهک هم مانند دیگر آسیاب‌های تهران با ساخت کارخانه‌های آرد و صنعتی شدن فرایند تبدیل گندم به آرد در حوالی دهه 40متوقف شد. هرچند تغییر مسیر قنات‌های بالادست به‌دلیل توسعه ساخت‌وسازها در تعطیلی فعالیت این آسیاب تأثیر بسیاری داشت.»