زخم زیتون

کارگردان‌های فلسطینی خارج از کشور، جنگ در خانه را تماشا می‌کنند و بر نقش سینما در انتقال واقعیت‌ها باور دارند.
براساس گزارش ورایتی، زمانی که جنگ اسرائیل و حماس آغاز شد آن‌ماری جاسر، کارگردان فلسطینی، تنها یک هفته با شروع فیلمبرداری فیلمش «همه پیش از تو» فاصله داشت. این فیلم قرار بود در زادگاه وی بیت‌اللحم که در ۴۵مایلی غزه واقع است، ساخته شود.
پروژه این فیلمساز نامزد اسکار، درباره شورش سال ۱۹۳۶ به رهبری کشاورزان علیه حاکمیت استعماری بریتانیا و هجوم شهرک‌های یهودی در فلسطین، متوقف شده است و جاسر که اکنون در رام‌الله مستقر است، مشتاقانه منتظر آتش‌بسی است که به مرگ و ویرانی پایان و به او اجازه دهد برگردد و درام خود را فیلمبرداری کند. او می‌گوید: اکنون گفتن این داستان فراموش‌شده مهم‌تر از همیشه است.
درحالی‌که امیدها برای دستیابی به آتش‌بس در نوار غزه به‌سختی سوسو می‌زند، کارگردان‌های فلسطینی مانند جاسر با ناامیدی دست‌وپنجه نرم می‌کنند و این سوال برایشان مطرح است که چگونه هنر آنها درد و رنج فلسطینیان را بهتر منتقل خواهد کرد. از زمان آغاز جنگ، بیش‌از 31هزار غیرنظامی فلسطینی در نتیجه عملیات نظامی اسرائیل و گرسنگی جان خود را از دست داده‌اند.

پرسش‌های الیا سلیمان
الیا سلیمان، نویسنده و کارگردان فلسطینی، در کارگاه آموزشی «قمره» موسسه فیلم دوحه که حدود یک ماه پیش در قطر برگزار شد، گفت: سینما درواقع هرگز فوری به چیزی دست نمی‌یابد.
سلیمان که در پاریس ساکن است، برای آثاری مانند «مداخله الهی» که برنده جایزه هیأت داوران کن شد و درگیری اسرائیل و فلسطین را با لحنی سوررئال به تصویر می‌کشد، شناخته شده است. این کارگردان مطرح فلسطینی در «قمره» گفت زمان آن فرا رسیده است که بپرسیم برای پذیرفتن مسئولیت و موضع اخلاقی برای ساخت فیلم‌هایی که ما را قادر می‌سازد درباره نسل‌کشی‌ها، کشتارها و خشونت‌های وحشتناک در سراسر جهان بحث کنیم، چه باید کرد.

اولویت پایان جنگ است
لینا سوالم، کارگردان فلسطینی، که او نیز مقیم پاریس است، می‌گوید پایان‌دادن به جنگ اولویت اول است تا بتوان مردمی را که هنوز آنجایند نجات داد. مستند سال ۲۰۲۳ این کارگردان با عنوان «بای‌بای طبریه» به چگونگی آواره‌شدن مادرش، هیام عباس بازیگر و خانواده‌اش از شهر طبریه بر اثر جنگ اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۴۸ می‌پردازد. سؤالم می‌گوید: «بای‌بای طبریه» که کمی قبل از شروع درگیری‌های کنونی در ونیز و تورنتو نمایش داده شد، از آن زمان با اقبال روبه‌رو شده است؛ زیرا مردم طالب داستان‌های انسانی فلسطین‌اند. او گفت در فکر کارهای بعدی است که می‌تواند انجام دهد؛ زیرا باید انسانیت و پیچیدگی زندگی مردمی را که به‌خوبی نمایندگی نمی‌شوند یا به آنها انگ زده می‌شود، تصویر کرد. کمال الجعفری، کارگردان فلسطینی مقیم برلین، در حال بررسی آوارگی فلسطینی‌ها از زاویه دیگری است. مستند تجربی او با عنوان «یک فیلم فدایی» درباره غارت آرشیو مرکز تحقیقات فلسطین در بیروت در جریان اشغال پایتخت لبنان توسط ارتش اسرائیل در سال ۱۹۸۲ است. وی از فیلم‌های یافته‌شده برای تصویرکردن موج‌های متوالی مهاجرت اجباری فلسطینیان استفاده کرده و امیدوار است وقتی این فیلم در جشنواره پخش شود، ماهیت جنگ کنونی را نیز روشن کند. الجعفری می‌گوید: درگیری پیامدهای بسیار و دلایل بسیاربسیار متفاوتی دارد. هر نوع بازسازی آن بسیار پیچیده است؛ اما فکر می‌کنم باید از هر چیزی که می‌تواند در حال حاضر کمک کند، استفاده کرد.

پسر خیابان‌ها
محمد المغانی در ۱۷سالگی غزه را ترک کرد تا در لهستان، جایی که اکنون در آنجا زندگی می‌کند، تحصیل کند. او در حال فیلمبرداری «پسر خیابان‌ها» مستندی درباره یک نوجوان فلسطینی است که بدون تابعیت در کمپ آوارگان بیروت بزرگ می‌شود. المغانی قصد دارد با پایان جنگ با دوربینش به خانه بازگردد. او می‌گوید: برنمی‌گردم تا از خاکسترها فیلمبرداری کنم؛ زیرا همه شهر ویران شده است. من می‌خواهم سوی دیگر غزه را نشان دهم که زیبایی زندگی روزمره مردم و فرهنگ و بسیاری چیزهای دیگر غیر از جنگ است.
اما قطعا جنگ برای این کارگردان‌ها که درگیری را از نقاط مختلف جهان تماشا می‌کنند، مهم است. جاسر می‌گوید: همه ما مانند آهویی هستیم که در نور چراغ‌های جلوی ماشینی خیره و گرفتار شده‌ایم. بعضی روزها من کاملا غرق‌شده و یخ‌زده‌ام و بعضی روزها باید سرم را در شن‌ها فرو کنم تا به همه این تصاویر نگاه نکنم و بعد روزهایی می‌رسد که تنها کاری که می‌توانم انجام دهم این است که به این تصاویر نگاه کنم و سعی کنم بفهمم چه کاری می‌توانیم انجام دهیم. ما منفعل نیستیم. ما باید کاری انجام دهیم. شاید ناامیدانه به‌نظر برسد ولی ما درمانده نیستیم. من این ایده را رد می‌کنم.