گفت‌وگوی همشهری با سیده‌معصومه طباطبایی کارشناس روانشناسی
برای دینداری فرزندان صبوری کنید
مختصات دنیای کودکانه در تقارن نوروز و ماه رمضان
والدین چه کارهایی باید انجام دهند تا کودکان بهترین استفاده را از این شب‌های رمضانی در نوروز ببرند؟ برای پاسخ به سؤال سراغ کارشناس دینی(دکتری کلام اسلامی) و کارشناسی ارشد روانشناسی سیده معصومه طباطبایی رفتیم تا بیشتر در این زمینه راهنمایی مان کند.
در شرایطی که فضای مجازی و تهاجم فرهنگی گوی سبقت را در مسائل تربیتی از بسیاری والدین ربوده شما چه پیشنهادهایی برای تربیت دینی فرزند دارید؟
با توجه به تقارن ماه مبارک رمضان و بهار طبیعت اگر بخواهیم تکنیک‌هایی را استفاده کنیم تا فرزندان مان راغب به انجام فریضه‌های دینی شوند بهتر است از ویژگی‌های فرایند رشد کودکان بهره ببریم. به‌عبارتی برای آموختن مفاهیم مختلف توجه به فرایند رشد ضرورت دارد.
اقتضای سنی فرزندان ما این است که کودکان ما در بحث تربیتی و آموزشی امکان فهم و درک مفاهیم انتزاعی را ندارند. برای اینکه برخی ضرورت‌های دینی را به بچه هایمان آموزش دهیم باید براساس محسوساتی که آنها تجربه کردند موضوعات را به آنها منتقل کنیم. ما والدین و مربیان باید با کمک آنچه بچه‌ها در زندگی روزمره‌شان با آن مواجه‌اند و درک کردند مفاهیم اعتقادی و دینی را به آنها آموزش دهیم.
مثلا در بحث توحید و خداشناسی اگر بخواهیم خدا را به کودکان معرفی کنیم در حال حاضر فصل بهار فرصت خوبی است که از شکوفه زدن درختان و جوانه زدن گیاهان بگوییم. توضیح دهیم که خداوندی که این گیاهان را آفریده در یک چرخه در فصل بهار آنها را از خواب زمستانی بیدار کرده و زمینه رشد آنها را ایجاد می‌کند. یا وقتی آنها را به پارک می‌بریم فرصت خوبی است وقتی لطافت گل‌های بهاری را لمس می‌کنند آنها را با خالق بی‌همتای این زیبایی‌ها آشنا کنیم.
چطور می‌توان کودکان و نوجوانان را با آداب ماه رمضان در این ایام آشنا کرد؟
برای اینکه کودکان را با ماه مبارک رمضان و مناسک این ماه آشنا کنیم نیاز است که یک بازنگری در دریافت مفاهیم اعتقادی و عبادی و مناسک این ماه در خود پدر و مادرها صورت بگیرد. گاهی اوقات چون این مفاهیم سینه به سینه و نسل به نسل به والدین منتقل شده خطای شناختی و دریافتی داریم. لذا برای اینکه بدانیم چرا باید روزه بگیریم چرا باید عبادت کنیم باید فلسفه و حکمت عبادات را مطالعه کنیم. به‌عنوان یک پدر و مادر دغدغه‌مند این موضوعات را با علم، انگیزه و نظام‌مند به بچه‌ها منتقل کنیم. خیلی خوب است والدین یا مربیان قبل از اینکه مفاهیمی را به کودکان آموزش دهند مطالعه و تفقدی در منابع معتبر و بعد در فضای مجازی داشته باشند و با اطلاعات این مفاهیم را به آنها آموزش دهند.
کودکان در دنیای خود سؤالات زیادی درباره خدا می‌پرسند. چطور خدا را برای فرزندان‌مان ملموس کنیم؟
باید کودکان را با عمل نه صرفا با لفظ و زبان به کارهای درست ازجمله مناسک این ماه ترغیب کنیم. لذا در آموزه‌های دینی ما هم آمده که امام صادق(ع) می‌فرمایند: «کونُوا دُعَاه النَّاسِ بِغیر السنتکم» مردم را با اعمال‌تان دعوت کنید نه‌تنها با زبان‌تان.
یعنی اگر خودم عامل به یک رفتاری نباشم طبیعتا گفتن و نصیحت کردن اثر درستی نخواهد داشت.» فرزندان ما آینه تمام‌نمای ما هستند. زمانی توجه فرزندان ما به مناسکی چون روزه بنیادین شده و می‌پذیرند که خودمان آن را با یقین و باور قلبی بپذیریم و انجام دهیم.
کودکان و نوجوانانی که مکلف به گرفتن روزه شدند را چطور تشویق به روزه‌داری کنیم ؟
نکته کلیدی اینکه در ارائه مفاهیم دینی مثل روزه داری و نماز به فرزندان‌مان صبور باشیم. شاه کلید همه آموزه‌ها هم در روانشناسی و هم در تربیت دینی این است که عجله نکنیم. به‌ویژه برای فرزندان نو مکلف که تازه دارند با مفاهیم آشنا می‌شوند توقع نداشته باشیم در حد مربی یا والدین که سال‌ها تجربه دارند یا از حکمت آن مطلع هستند پایبند باشند. باید صبوری کنیم.
برای این صبوری هم تکنیک‌هایی است. باید شور و نشاط عبادات را به بچه‌ها معرفی کنیم و صرفا به‌عنوان یک تکلیف به آنها اجبار نکنیم. یا اینکه آنها را از عقوبت عدم‌انجام عبادات نترسانیم. آنها را با رحمت و مهربانی خداوند آشنا کنیم. در همین ماه مبارک مهربانی خداوند را بیش از پیش به آنها معرفی کنیم.نکته پایانی اینکه درخصوص درک گرسنگی و حکمت روزه‌داری هم باید حکمت روزه‌داری را به آنها توضیح داد. مثلا بگوییم اگر ورزشکاری می‌خواهد قوی و تنومند باشد و در رقابت‌ها خوش بدرخشد باید سختی بکشد. پس سختی روزه‌داری هم برای این است که تمرین می‌کنیم تا یک سال جسم و روح قوی داشته باشیم.
در همینه زمینه :
