نوروز آن سوی مرزها

سید سروش طباطبایی پور

نــوروز از قدیمی‌ترین جـشن‌های ایرانیان است که پیشینه آن به 3000سال پیش از میلاد مسیح بازمی‌گردد. در بیشتر داستان‌های اساطیری، پیدایش نوروز را به زمان پیشدادیان نسبت داده‌اند و از جمشید، پادشاه پیشدادی به‌عنوان بنیانگذار این جشن نام برده‌اند، اما از دیرباز، این جشن، تنها در ایران برگزار نمی‌شد، بلکه بابلیان، فنیقی‌ها، بخش‌هایی از شبه‌جزیره عربستان، ترکان عثمانی و... نیز نخستین روز اعتدال بهار را گرامی می‌داشتند.
در این روزگار نیز کشورهایی با نفوذ فرهنگ فارسی مثل آذربایجان، افغانستان، قزاقستان، پاکستان و حتی کشورهایی در شرق آفریقا، این جشن را با آیین‌هایی گوناگون برپا می‌کنند.

افغانستان
در نخستین روزهای بهار و در شهرهای مختلف افغانستان، آیین‌های خاصی میان افغانستانی ها برپاست؛ مثلا در قندهار  زنان در نخستین چهارشنبه سال نو در منطقه سرسبز «ارغنداب» دور هم جمع می‌شوند و در کنار پخت غذا و شیرینی، شادی می‌کنند یا مردمان در بدخشان، روی دیوارهای خانه همسایه، شال‌هایی رنگی آویزان می‌کنند و همسایگان، هدایایی را به شال‌ها می‌آویزند. در بامیان، مردم بر این عقیده‌اند که اگر در 40روز اول بهار، باران ببارد، سال پربرکتی پیش‌رو خواهند داشت. مردم هرات نیز در این ایام، به زیارت خواجه عبدالله انصاری و جامی می‌روند و حضور پرندگان مهاجر را در میان خود، پیام‌آور شادی می‌دانند. مردمان کابل نیز شب عید، مانند ما ایرانی‌ها، سبزی‌پلو با ماهی می‌خورند و معتقدند این غذا، باعث کسب روزی حلال در طول سال خواهد شد.

تاجیکستان
تاجیک‌ها در نوروز تا 5روز، در مکان‌هایی مثل پارک «بوتَه‌نَکه» دور هم جمع می‌شوند و جشن‌های گروهی برپا می‌کنند؛ جشن‌هایی مثل اجرای موسیقی، کشتی‌گرفتن، جنگ کبک و خروس و... .
 نان سمنو، شیرکدو و ماش پلو نیز 3غذایی است که در سفره استقبال از بهار دیده می‌شود. در این کشور، معمولا زمستان زودتر به پایان می‌رسد و گل‌ها در نوروز، روییده‌اند. یکی از برنامه‌های نوروزی این کشور، گل‌گردانی است.

شرق آفریقا
در سواحل شرق آفریقا به زبان سواحیلی، جشن نوروز را «سکو» یا «مواکو» به معنای سال نو می‌نامند. برخی از آداب نوروز در این مناطق، شبیه ما ایرانیان است؛ مثل خانه‌تکانی، برپا کردن آتش و... اما برخی سنت‌ها هم منحصر به فرد است؛ مثلا مردمان سواحل تانزانیا و کنیا با طلوع خورشید در نخستین روز بهار، بدن‌های خود را در آب اقیانوس هند می‌شویند تا جسم و روحشان از هرگونه آلودگی پاک شود. همچنین در مکان‌هایی مشخص، بز قربانی کرده و حین توزیع گوشت آن میان مردم، قرآن تلاوت می‌کنند. برگزاری جنگ‌های خنده‌دار و رقص‌هایی به نام «انگوما» از دیگر برنامه‌های آنهاست.