مثل قالی کرمان
به بهانه برگزاری نخستین جشنواره قالی‌کرمان، به‌دنیای این‌دستبافته و ریشه یک ضرب‌المثل معروف‌فارسی‌سرک‌کشیدیم
راحله عبدالحسینی-روزنامه‌نگار
همین که به یکی از روستاهای کرمان پا می‌گذاریم و از جلوی در نیمه باز خانه‌ها رد می‌شویم، نواهای آهنگینی می‌شنویم. انگار یکی چند کلمه می‌گوید و دیگری کوتاه‌تر پاسخ می‌دهد: «دوال سرمه‌ای پنج پو/ قهوه‌ای اولش یکی بقیه‌اش بید مشکی/ قهوه جا خواه، یشک قهوه‌ای/ قهوه‌ای جاخواه یشکی اول بقیه دوغی/ نو افتاده بندازیم یش سفید شش چین/...» نقشه‌خوانی آهنگین زنان روستاهای کرمان با وجود اینکه برای هر تازه‌واردی ناآشناست، اما همان صدای خوش قالی‌بافی‌است؛ قالی کرمان، همان که با اصالت و کیفیت در فرهنگ فارسی هم جا خوش کرده و پا خورده‌تر شدنش کنایه از مرغوب‌تر شدنش است. نخستین جشنواره «قالی کرمان» هم از امروز (اول اسفند) در شهر کرمان دایر است. عقیل سیستانی، اهل بردسیر کرمان، پژوهشگر و نویسنده 3جلد دایره‌المعارف دستبافته‌های کرمان، درباره قصه ماندگاری فرش کرمان در یک ضرب‌المثل پرکاربرد فارسی می‌گوید.
تصویر شاعرانه قالی کرمان
مسیر سر راست رسیدن به بهترین تصویر شاعرانه از پیدایش هنر قالی‌بافی در ایران این است که کتاب «قصه گل‌های قالی» به قلم نادر ابراهیمی را دست بگیریم، به دنیای 2دختربچه کرمانی سفر کنیم و بخوانیم: «وقتی روی قالی می‌نشینی انگار کنار گلدان پرگلی نشسته‌ای یا در حوضی پرآب که در آن گل پاشیده‌اند یا آسمان آبی زیبایی را به زمین آورده‌اند... پر از گل‌های پیچاپیچ، تودرتو، رنگارنگ و چه شاداب و قشنگ!...» کرمان هم عمری به قدمت تاریخ دارد و اعتبار آن در سر‌اسر دنیا به فرش و دستبافته شهری، عشایری و روستایی آن است. قالی‌های شهری بافت کرمان از زمان صفویه با نظارت طراحان و رنگرزان و تاجران بافته و فروخته می‌شد. عقیل سیستانی، مولف دایره‌المعارف دستبافته‌های کرمان به همشهری می‌گوید: «فرش کرمان به 3دسته شهری‌بافت، عشایری‌بافت و روستایی‌بافت تقسیم‌بندی می‌شود. ریشه ضرب‌المثل فارسی که می‌گویند چیزی شبیه قالی کرمان است، منظور قالی شهری‌بافت است. شهرت این قالی تا خارج از کشور هم رفته و کیفیت و غنای آن برگرفته از اصالت و هویت آن منطقه است.»
انحصار قالی کرمان
هر وسیله‌ای که عمری بگذراند و آثاری از فرسودگی نداشته باشد، برای ما حکم قالی کرمان دارد. سیستانی حکایت قالی کرمان را اینطور توضیح می‌دهد: «در این حوزه 4مورد دخیل است که قالی کرمان را منحصربه‌فرد می‌کند. نخست تنوع رنگ‌ها و تهیه آنها با مواد طبیعی بسیار با کیفیت؛ مواداولیه قالی همان پشم است که در کشور همیشه بهترین پشم از بردسیر و سیرجان تهیه می‌شد.» 31ایل عشایر کوچ‌رو و 58طایفه در کرمان پرورش دام را بر عهده دارند. بازتاب افکار و رسوم نقوش قالی این اقوام باعث تنوع بی‌نظیر قالی کرمان بوده است. مهارت و تبحر بافندگان قالی در ریزبافی و بدعتی که در بافت داشتند موجب شده است تا مجموعه عواملی برای منحصربه‌فرد بودن قالی کرمان از گذشته تا به حال رقم بخورد. سیستانی می‌گوید: «قالی کرمان هرچه بیشتر پا بخورد، زیباتر می‌شود. وقتی می‌گویند مثل قالی کرمان یعنی به کیفیت و غنای قالی کرمان.»
مکث
جشنی برای قالی کرمان
اولین جشنواره و نهمین نمایشگاه قالی کرمان از اول تا چهارم اسفند در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی جنوب‌شرق برگزار می‌شود. فعالان حوزه فرش دستبافت از شهرهای دیگر به این جشنواره دعوت شده‌اند و یک سالن نمایشگاه هم به فرش‌فروشان کرمانی اختصاص دارد. کارگاه‌های قالی‌بافی، طراحی، رنگرزی و مرمت هم دایر است.
