جشنواره‌هایی که ضرغامی برگزار کرد

فریدون جیرانی

جشنواره‌های چهاردهم و پانزدهم، به دبیری عزت‌الله ضرغامی که جای مهدی فرید‌زاده، معاون سینمایی شده بود، برگزار شد. در هر دو دوره هم فیلمسازان مهمی در جشنواره فیلم داشتند. سال۷۴ روی جلد ویژه‌نامه جشنواره هفته‌نامه سینما مخملباف را برای «گبه» رفتیم که البته آگهی بود. مخملباف آن سال 2فیلم در جشنواره داشت؛ «گبه» و «نون و گلدون». دوره چهاردهم چند کارگردان با 2فیلم به جشنواره آمده بودند. حاتمی‌کیا با 2فیلم در جشنواره حضور داشت؛ «بوی پیراهن یوسف» و «برج‌مینو». فیلم‌هایی که هر دو قهرمان زنش مدرن بود و جالب اینکه «برج مینو» را بهرام بیضایی مونتاژ کرده بود. رسول ملاقلی‌پور دیگر فیلمساز مهم سینمای جنگ هم در این جشنواره 2فیلم داشت.«نجات‌یافتگان» و «سفر به چذابه» که به‌نظرم «سفر به چذابه» یک اتفاق مهم سینمایی بود و بهترین فیلم سینمای دفاع‌مقدس ولی فیلم‌های ملاقلی‌پور هم در جشنواره کاملا نادیده گرفته ‌شد، درست مثل ابراهیم حاتمی‌کیا. سیف‌الله داد هم با فیلم خوش‌ساخت «بازمانده» به جشنواره چهاردهم آمده بود. این فیلم هم در جوایز اصلی کنار گذاشته شد.
در این دوره کیومرث پوراحمد برای «خواهران غریب» جایزه بهترین کارگردانی را ‌گرفت. بعد از جشنواره یکی از داوران به من گفت ما فکر کردیم برای نخستین‌بار جایزه کارگردانی را به فیلمی بدهیم که هم ساختار خوبی دارد و هم می‌تواند مخاطب به سینما بیاورد. به همین دلیل از بین نامزدها، رسیدیم به کیومرث پوراحمد برای «خواهران غریب». البته سال‌ها بعد روایت دیگری هم درباره این جایزه شنیدم. ضرغامی به من گفت:«قرار بود مخملباف برای فیلم «گبه» جایزه بهترین کارگردانی را بگیرد ولی مخملباف اعلام کرد حاضر نیست از دست میرسلیم جایزه بگیرد. مخملباف گفت من از دست سیاستمدار جایزه نمی‌گیرم، بنابراین لحظه آخر، برنده جایزه عوض شد و داوران پوراحمد را انتخاب کردند.»
فارغ از تمام این حرف‌ها، «خواهران غربب» یکی از بهترین فیلم‌های پوراحمد و حقش بود که در جشنواره مورد توجه قرار گیرد و در اکران هم مورد توجه مردم قرارگرفت و خیلی خوب فروخت. در این جشنواره «پدر» مجید مجیدی هم بود و با این فیلم  مجیدی به‌عنوان کارگردان به‌رسمیت شناخته ‌شد. «پدر» بهترین فیلم مجیدی بود. یکی دیگر از فیلم‌های مهم این دوره «ضیافت» مسعود کیمیایی بود. در «ضیافت» کیمیایی به جوان‌ها رو‌آورد. در دهه60 قهرمانان کیمیایی پابه‌پای خودش پابه‌سن می‌گذاشتند ولی با فیلم «ضیافت» کیمیایی سمت قهرمانان جوان رفت و در فیلم‌های بعدی‌اش هم این روند را ادامه ‌داد.
فیلم مهم دیگری که از جشنواره چهاردهم به یا‌د دارم «عاشقانه» علیرضا داوودنژاد بود‌. ما از «عاشقانه» خیلی خوشمان آمد و در هفته‌نامه سینما هم از آن دفاع کردیم. علیرضا داوودنژاد که در جشنواره دهم «نیاز» را داشت و خیلی هم مورد توجه قرار گرفته بود و جایزه بهترین فیلم را هم گرفته بود با «عاشقانه» همه را غافلگیر کرد.«عاشقانه» بعد از جشنواره، مدتی توقیف بود که البته مشکلش حل شد و اکران موفقی هم داشت.
دردوره پانزدهم به اندازه دوره چهاردهم، فیلمسازان شاخص حضور نداشتند ولی باز هم جشنواره خالی نبود. جشنواره پانزدهم، سال «لیلا»، «سلطان» و «بچه‌های آسمان» بود. ‌«لیلا»ی مهرجویی در تداوم فیلم‌های زن‌محور قبلی کارگردان، قرار ‌گرفت و یکی از نقاط عطف مهرجویی در بهترین دوران خلاقیت و شکوفایی‌اش بود. «سلطان» کیمیایی هم که لحظه‌های حسی‌اش، تماشاگر را درگیر می‌کرد، یک اعتراض اجتماعی به سیاق کیمیایی بود که باز هم جلوتر از جامعه، حرکت می‌کرد و این‌بار به نقد نوکیسه‌ها پرداخته بود. فریبرز عرب‌نیا که در «ضیافت» هم بود، در «سلطان» نقش قهرمان زخمی کیمیایی را بازی ‌کرد و هدیه تهرانی برای نخستین‌بار جلوی دوربین رفت و تصویری متفاوت از زن در سینمای کیمیایی به نمایش ‌گذاشت‌‌. آن دوران، سال‌هایی بود که کیمیایی با هر فیلمش بازیگر به سینمای ایران معرفی می‌کرد. تشخیص کیمیایی در انتخاب بازیگر بی‌نظیر است. من کارگردانی مثل کیمیایی ندیده‌ام که این‌قدر خوب و تنها با دیدن یک چهره و یک عکس، درجا تشخیص بدهد که این شخص می‌تواند بازیگر خوبی شود یا نه. یادم هست با دیدن میترا حجار گفت این صورت، صورت بازی است و از آن بازیگر درمی‌آید. «بچه‌های آسمان» فیلم محبوب داوران دوره پانزدهم بود و بیشتر جوایز را گرفت. جایزه بازیگر نقش‌اول زن، ۷سال بعد از «دندان مار» که در دوره هشتم، شایسته سیمرغ بود ولی داوران احتمالا به احترام کسوت خانم چهره‌آزاد جایزه را به ایشان برای «مادر» حاتمی دادند، به خانم گلچهره سجادیه رسید که با «سرزمین خورشید» درویش در جشنواره حاضر بود.