مخاطب هدف؛ حلقه گمشده

شاهین شجری‌کهن

تا همین چند سال پیش تقریباً طبقه‌بندی ژانر و قالب و مخاطب‌شناسی فیلم‌های تولید شده در طول سال مشخص بود و می‌شد تمام محصولات یک سال سینمای ایران را در چند دسته مشخص جای داد. هر فیلمی که ساخته می‌شد مخاطب هدف مشخص و معلومی داشت که از ابتدا تمام مراحل پردازش اثر، از انتخاب ایده و پرورش طرح و نگارش فیلمنامه تا گزینش بازیگران و طراحی تولید و حتی تبلیغات و پوستر و سردر سینماها براساس همان هدف‌گذاری اولیه پیش می‌رفت. فیلمی که به قصد موفقیت تجاری و جذب مخاطب عام ساخته می‌شد سوپراستارهای گران‌قیمت و قصه‌های پرآب‌وتاب و موسیقی سوزناک داشت و فیلمی که به قصد موفقیت در جشنواره‌ها و محافل جدی سینمایی ساخته می‌شد روی کارگردانی و وجوه فنی و فیلمبرداری و مضمون و ساختارش تمرکز و تأکید بیشتری صورت می‌گرفت. ولی این روزها به‌نظر می‌رسد همه مرزها و قالب‌های شناخته ‌شده به هم ریخته‌اند و فیلم‌ها به نوعی فله‌ای تولید می‌شوند.
یکی از ویژگی‌های جشنواره فجر امسال همین بلاتکلیف بودن فیلم‌ها و روشن نبودن هدف و رویکرد سازندگان‌شان است. فیلمی که برای مخاطب خاص یا حتی خیلی خاص ساخته شده و هر پلان ساده‌اش 5 دقیقه کش می‌آید، سوپراستار میلیاردی را گریم کرده و در نقش اصلی نشانده درحالی‌که اصلاً نیازی به چنین هزینه‌هایی برای چنین فیلمی با چنین هدف و رویکردی نبود. فیلم دیگری که برای مخاطب عام ساخته شده چند نابازیگر و چهره گمنام تئاتری را در نقش‌های اصلی جا داده و هر چند دقیقه هم یک سکانس تزئینی لای کار گذاشته که معلوم نیست هدفش راضی‌ کردن داوران است یا مردمی که باید برای این فیلم بلیت بخرند. انیمیشن سفارشی و فیلمی که به‌وضوح «پروژه» است با ستاره‌های مشهور و بریز و بپاش‌های تولیدی قرار است کدام مخاطب را جذب کنند و از چه سمت‌وسویی نمره قبولی بگیرند.
شاید بد نباشد این چند روز پرالتهاب و پرحاشیه که تمام شد، مدیران و سیاستگذاران سینمایی در نشست‌های هم‌اندیشی و تصمیم‌سازی به این نکته ساده هم فکر کنند که این فیلم‌ها با بودجه‌های دولتی و حمایت‌های نهادی گسترده برای چه کسانی و با چه هدفی ساخته می‌شوند؟ لااقل از اول به تناسب گروه هدف طراحی و تولید کنید.