درخت‌هایی‌که از درون پوسیده‌اند

محمد سرابی-روزنامه‌نگار

وقتی درخت با آلودگی قارچی روبه‌رو شود شاید بتوان آن را با روش‌های مختلف گیاه‌پزشکی درمان کرد اما اگر پوسیدگی درون تنه درخت گسترش پیدا کند راهی به جز قطع کردن کامل آن باقی نمی‌ماند. تعداد قارچ‌هایی که چوب را سست می‌کنند زیاد است و هر یک به شکلی بافت زنده را از بین می‌برند تا جایی‌که باعث سقوط درخت می‌شوند.  از آنجا که در این مدت ظاهر درخت سالم باقی می‌ماند، باید از ابزار‌های الکترونیک برای سنجش تراکم و مقاومت درختان استفاده کرد؛ کاری که از مدتی قبل در شهرداری تهران هم شروع شده است و در مناطق مختلف با استفاده از روش توموگرافی، استحکام درختان را ارزیابی می‌کنند. در اینجا نگاهی می‌کنیم به روش‌های مشابه در دیگر شهر‌های جهان.

حذف بلوط‌ها
مدتی قبل تعدادی نهال از گونه بلوط ‌رورال در شهر ویلمینگتون در ایالت کارولینای شمالی کاشته شد تا به مجموعه درختان این شهر افزوده شود اما حالا که نتیجه توموگرافی درختان منتشر شده است، شهرداری تصمیم گرفت که این درختان را حذف کند. این درختچه‌ها به‌دلیل رشد سریع انتخاب شده بودند تا سرانه فضای سبز را افزایش دهند اما بعد از چند فصل مشخص شد میزبان آفت‌های زیادی شده‌اند و درختان بلوط قدیمی هم تحت‌تأثیر این آفات قرار گرفته‌اند. قارچ‌ها ممکن است از بلوط‌های جدید به بلوط‌های سنتی منتقل شوند. 16درخت کاملا آلوده شناسایی و در برنامه حذف قرار گرفتند.

هرس دائمی شاخه‌ها
در سال2003 زنی به‌نام هیندا سگال بر اثر سقوط درخت افرا در شهر نیویورک کشته شد. سقوط درخت ممکن است در هر محله‌ای از شهر رخ دهد اما مشکل اینجا بود که درختان محله بروکیل که این زن در آن زندگی می‌کرد مدتی قبل ارزیابی شده بودند. این درخت نشانه‌هایی از پوسیدگی، ابتلا به بیماری قارچی و تجمع بیش از حد حشرات را داشت که این موارد علائم سستی تنه آن بود. وقتی درخت افتاد و یکی از شاخه‌های آن باعث مرگ سگال شد، شهرداری مجبور به پرداخت غرامت شد. اکنون نه فقط درختان پوسیده بلکه شاخه‌هایی که مشکوک به پوسیدگی باشند هم در چرخه 5 یا 7ساله و در فصل زمستان قطع می‌شوند.

قطع درخت 100ساله
بعد از اینکه در لندن یک درخت پوسیده قدیمی قطع شد، مخالفان قطع درختان گفتند که باید کاری برای حفظ آن انجام می‌شد. این درخت بیشتر از 100سال عمر داشت اما پوسیدگی تنه آن باعث شد که شهرداری برای جلوگیری از خطر آن را قطع کند. شورای محلی اعلام کرده که تمام تلاش‌ها برای درخت انجام شده اما تصمیم به حذف آن گرفته شد.

شرق اروپا
یک سال قبل شهرداری پوزنان در غرب لهستان کار سنجش پوسیدگی درختان قدیمی این شهر را آغاز کرد. این کار ابتدا در 2‌پارک سولاسکی و ودویچسکی انجام شد. پوزنان یکی از مراکز جمعیت در شرق اروپاست که مدتی جزو آلمان بود. ایجاد بوستان‌های عمومی در آن هم در قرن‌های قبل انجام شده است و حالا درختان کهنسال زیادی در آن وجود دارد. در بوستان روگالین گردشگران به دیدن درختانی می‌روند که دور تنه آنها 6 یا 7 متر است. در سال‌های اخیر ساکنان پوزنان شاهد از میان رفتن درختان کهنسال زیادی بودند که بخشی از آن به‌دلیل پوسیدگی تنه درختان قدیمی رخ‌ داد. این درختان قادر به مقاومت در برابر تغییرات‌ آب و هوایی جدید نبودند و بیماری‌های متعدد باعث مرگ آنها شد. شهرداری در سال2021 پروژه‌ای برای جایگزینی درختان قطع شده اجرا کرد که در آن باید در محل هر درخت قدیمی نهال تازه‌ای کاشته شود. گونه‌های جدید براساس مقاومت در برابر پوسیدگی و همین‌طور گرمای هوا انتخاب شدند.

قارچ‌ به ریشه زده است
شهرداری شهر استیتسویل در ایالت کارولینای شمالی برنامه‌ای برای حذف درختان پوسیده اجرا کرده است که در آن حداقل 20درخت برای حفظ سلامتی دیگر گیاهان حذف می‌شوند. بیشتر این درختان از نوع بید، ‌بلوط و زبان‌گنجشک هستند که با قارچ‌هایی مانند ویپینگ کانک و هیپوکلیسون آلوده شده‌اند. قارچ ویپینگ ریشه درخت بلوط را سست می‌کند و خطر سقوط آن زیاد می‌شود.

مکث
مقاومت‌سنج
رسیستوگراف ابزاری برای سنجش مقاومت چوب است که در سال1986 در آلمان ساخته شد. این وسیله که شبیه یک تفنگ ساخته شده است روی تنه درخت قرار می‌گیرد و با فرستادن مته کوچکی به درون بدنه گیاه، میزان مقاومت و تراکم آن را اندازه می‌گیرد. از رسیستوگراف می‌توان برای سنجش مقاومت الوار‌های چوبی و حتی قطعات چوبی که در سازه‌ها نصب شده است هم استفاده کرد. انواع قدیمی این دستگاه نتیجه ارزیابی مقاومت چوب را به شکل یک نمودار کوچک چاپ می‌کردند و دستگاه‌های جدید آن را به‌صورت فایل‌های رایانه‌ای نشان می‌دهند. این دستگاه سریع‌تر از توموگراف کار می‌کند اما نتیجه آن به اندازه توموگرافی دقیق نیست و در درختان بزرگ، ممکن است مشخصات لایه‌های عمیق تنه را نشان ندهد.