شگرد جدید برای تفکیک غیرقانونی زباله

لیلا شریف-روزنامه‌نگار

 بوی تعفن، تمام ساختمان‌ را فرا گرفته بود و تلی از زباله و ضایعات در یک چاردیواری به دستان یک زن میانسال ساخته شده بود؛ زمانی که درهای این خانه در اکباتان گشوده شد، نه‌تنها همسایه‌های او در اکباتان بلکه تمام اهالی شهر در شوک فرو رفتند، چرا که کسی از یک ساکن شهرک اکباتان، انتظار رفتاری مشابه مراکز غیرقانونی بازیافت در نقاط جنوب شهر را نداشت. تبدیل یک خانه در اکباتان به یک انبار زباله و ضایعات، ماجرایی عجیب بود که با شکایت همسایه‌های این زن میانسال از بوی تعفن، در آخرین روز آذر‌ماه سال‌جاری پایش به شهرداری برای رفع مشکل باز شد. این خانه 180متری با انواع و اقسام زباله مانند لباس، پتو، پلاستیک، شیشه و ... پر شده و این شرایط در کنار بوی نامطبوع، فضایی را برای زندگی حیوانات موذی مهیا کرده بود. در آن زمان گمانه‌زنی‌های بسیاری در رابطه با حجم زباله دپو شده مطرح شد و در نهایت شهردار ناحیه 6منطقه 5تهران آب پاکی را روی دست همه ریخت و از آمار عجیب دپوی 20تن زباله در این منزل مسکونی خبر داد. ماجرای خانه اکباتان بسیار مورد توجه قرار گرفت، اما باید دانست که این خانه نخستین فضای مسکونی اشغال شده به وسیله زباله‌ها نبود و آخرین نیز نخواهد بود؛ نیم نگاهی به آمار تماس‌های مردمی با سامانه 137پلاس روایت‌های عجیبی از این معضل را فاش می‌کند.

 آماری عجیب از تفکیک زباله در منازل مسکونی
کسب درآمد از زباله‌های تهران برای برخی به یک شغل ثابت تبدیل شده است و برای رسیدن به خواسته‌شان از هیچ اقدام غیرقانونی دریغ نمی‌کنند. استخدام کودکان و زباله‌گردی، آن سطح از فعالیت این افراد است که به راحتی در معرض دید قرار می‌گیرد و کمتر شهروند تهرانی است که از کنار یک زباله‌گرد عبور نکرده باشد و تجربه چشم در چشم شدن با یک کودک زباله‌گرد را نداشته باشد، اما تنها تعداد معدودی از اهالی شهر دردسر همسایگی با یک مرکز غیرقانونی تفکیک زباله را درک کرده‌اند.
رئیس سامانه ارتباط مردمی ۱۳۷ پلاس در گفت‌وگو با همشهری به ارائه آمار 3 سال اخیر در رابطه با تفکیک غیرمجاز در ملک مسکونی پرداخت و گفت: این موضوع همواره از سوی شهروندان برخی مناطق مورد گلایه بود و مربوط به سال خاصی نمی‌شود. بررسی آمارهای مربوط به سال 1400نشان می‌دهد که به‌طور کلی 108گزارش در مورد این موضوع در سامانه 137پلاس ثبت شده است. او در رابطه با آمار هر منطقه در سال 1400توضیح داد: منطقه 14، 16 و 15 جایگاه اول تا سوم را در رابطه با پیام‌های مردمی در موضوع تفکیک غیرمجاز در ملک مسکونی به‌ خود اختصاص داده ‌بودند و هر کدام به‌ترتیب 17، 15 و 14گزارش در این رابطه داشتند. منطقه 4با 10گزارش و منطقه 12با 9گزارش در رتبه‌های بعدی قرار داشتند. به‌گفته ناصری آمار گزارش‌های مردمی در رابطه با این موضوع در سال 1401با اندکی تغییر به رقم 102گزارش رسید و در سال گذشته منطقه 12با ثبت 14گزارش در رتبه اول قرار گرفت و پس از آن باز هم پای مناطق 14و 15در رده دوم و سوم به میان آمد. این دو منطقه در سال گذشته 12گزارش مردمی مربوط به تفکیک غیرمجاز در منازل مسکونی داشتند.
مدیر سامانه 137پلاس به آمار ثبت شده از ابتدای سال ‌جاری تا 9دی ماه پرداخت و گفت: آمار و ارقام این مسئله در سال ‌جاری با تغییر منطقه‌ای همراه شد و منطقه 7 با 16گزارش مردمی ثبت شده در جایگاه اول و منطقه 19با 12گزارش در جایگاه دوم قرار گرفت، اما منطقه 16در سال‌ جاری نیز در دسته 3منطقه پرگلایه در این رابطه است و 11گزارش از ابتدای سال در این رابطه به نام منطقه 16ثبت شده است.
او با تکیه به آمار 3 سال اخیر، توضیح داد: در 3 سال گذشته به‌طور کلی 310گزارش در مورد تفکیک غیرمجاز در ملک مسکونی ثبت شده است، منطقه 15با 35گزارش، منطقه 12با 31گزارش، منطقه 14با 30گزارش، منطقه 16با 29گزارش و منطقه 7با 22گزارش به‌عنوان 5منطقه‌ای شناخته می‌شوند که بیشترین درخواست شهروندان در رابطه با این موضوع را در سامانه 137پلاس داشته‌اند.

حمله سوسک‌ها به خانه‌های همجوار
دردسرهای همسایه بودن با افرادی که یک خانه را برای تفکیک زباله اشغال کرده‌اند، کم نیست و نمی‌توان از کنار آن به راحتی گذشت؛ از رژه حیوانات موذی گرفته تا بوی تعفنی که تمام دیوارهای خانه به آن آغشته می‌شود.
مریم یکی از اهالی منطقه 14 است که در اواخر دهه 90 با معضل تفکیک زباله در خانه روبه‌رو شد. او در روزهای اول حضورش در منزلی همجوار با یک خانه قدیمی گمان نمی‌کرد این موضوع موجب شود تا خیلی زود از محله خداحافظی کند. او این معضل را اینگونه تعریف می‌کند: «چند سال پیش خانه‌ای در بلوار ‌الله‌اکبر خریدیم و با کلی ذوق به آن نقل مکان کردیم. خانه ما دیوار به دیوار یک خانه قدیمی بود و همین، برای ما خیلی دردسر درست کرد.»
مریم که در حال مرور دقیق اتفاقات آن سال‌ است، انگار که از یادآوری تصویری مشمئز‌کننده حالش بد شده باشد، می‌گوید: «سوسک، همه خانه‌مان را پر کرده بود، هر جای خانه را نگاه می‌کردم، سوسک‌های ریز از وسایل خانه بالا می‌رفتند، حالا از این سوسک‌ها هم که می‌گذشتم، همیشه بوی تعفن در هوا پراکنده بود. این خانه قدیمی، جایی شده بود که گونی گونی آشغال‌ها را می‌آوردند اینجا و بعد کارتن‌های جدا شده را با آب مرطوب می‌کردند تا باز هم بازیافتش کنند. به‌ خاطر همین همیشه بوی تعفن در خانه ما می‌پیچید.»
این شهروند منطقه 14بعد از ماه‌ها پیگیری توانست، کارگرهای تفکیک زباله غیرقانونی را از این خانه قدیمی کوچ بدهد.
تفکیک غیرقانونی زباله فقط محدود به حیاط خانه‌ها نمی‌شود؛ یکی از اهالی منطقه 7هم که دل پری از این معضل دارد، می‌گوید: «مسئله جمع‌آوری و تفکیک غیرقانونی زباله که یکی، دو تا نیست؛ یکی از اهالی محل چند وقت است که باعث عذاب همه شده و من هم به 137پلاس پیام دادم تا مشکل را حل کنند.»
او در این رابطه توضیح می‌دهد: «ماجرا این است که یکی از اهالی محل در پشت بام و حیاط خانه‌اش، زباله تفکیک می‌کند که هم ظاهر بدی دارد، هم کلی آلودگی سر ما آوار می‌کند.»

پای معتادها در میان است
همانقدر که معتادها در مسیر جمع‌آوری زباله‌های خشک از مخازن زباله، نقش پررنگی دارند، در بحث تفکیک غیرقانونی نیز پای معتادها در میان است.
یکی از اهالی منطقه 9که مدتی است با یک مرد معتاد همسایه است، از دردسرهای جدیدش می‌گوید: «این بنده خدا مدتی است که همسایه ما شده و من هم کاری به کارش نداشتم، اما دردسر اصلی وقتی پیدا شد که فهمیدم خانه‌اش محل دپوی زباله است.» به‌گفته این شهروند، «مالک که اعتیاد دارد و برایش خیلی چیزها مهم نیست، اما اصلا باورم نمی‌شد که یکی خانه‌اش را تبدیل به جایی برای تفکیک زباله بکند، آخر من نمی‌دانم خودش چطور اینجا زندگی می‌کند. همه ما شاکی هستیم و به 137هم زنگ زدیم که زودتر تکلیف این همسایه را معلوم کنند.»
تفکیک غیرقانونی زباله در مناطق مسکونی شهر، تنها محدود به منازل نمی‌شود؛ برخی از شهروندان از دپوی کیسه‌های پر از زباله در کنار منزلشان و در باغ‌های متروکه محله‌شان گله دارند. یکی از ساکنان منطقه 12در این رابطه می‌گوید:« چند وقتی می‌شود که کوچه ما محل جمع‌آوری و خرید و فروش ضایعات شده و از صبح تا ساعت نه و نیم شب ماشین‌های آنها برای جا به‌جایی می‌آیند. این محله مسکونی است و رفت‌وآمد و تجمع معتادها و آوردن ضایعات آلوده بلای جانمان شده است.»
یکی از شهروندان منطقه 14هم در مورد بازیافت غیرقانونی در محدوده مسکونی گلایه دارد و می‌گوید:«متأسفانه همسایه، داخل حیاط خود زباله بازیافتی جمع‌آوری می‌کند و به ‌خاطر ایجاد آلودگی محیطی شدید، موش‌ها در محله ما جولان می‌دهند.»
اقدامات غیرقانونی در مسیر بازیافت زباله به دردسر جدی برای شهر تبدیل شده و صدای گلایه بخشی از اهالی محله‌های تهران را بلند کرده است. شهروندان از هر طریقی تلاش می‌کنند تا صدایشان را به مدیریت شهری برسانند تا با پیگیری شهرداران مناطق نقطه پایانی بر این معضل شهری گذاشته شود.