چرا جشنواره فقط یک فیلمساز زن دارد؟

فهیمه پناه‌آذر-روزنامه‌نگار

انسیه شاه‌حسيني، تنها کارگردان زنی است که فیلمش به جشنواره 42راه یافته است. این کارگردان با فیلم «دست ناپیدا» به تهیه‌کنندگی سیدسعید سیدزاده در حالی به جشنواره می‌آید که سال گذشته نتوانست «به کودکان شلیک نکنید» را به پایان برساند. به‌گفته خودش این فیلم در نطفه خفه شد.
انسیه شاه‌حسيني آخرین بار فیلم سینمایی «زیباتر از زندگی» را ساخت؛ فیلمی که از زمان تولیدش 11سال می‌گذرد و حالا با «دست ناپیدا» در جشنواره حضور دارد.
این فیلم روایتگر زندگی زنی است که 200فانوسقه خونین بر دوش دارد و همه را در آب کارون می‌شوید و به جبهه می‌فرستد. شاه‌حسيني درباره حضور کمرنگ زنان فیلمساز در جشنواره به همشهری می‌گوید: راستش دوست ندارم حضور داشتن و یا فیلمسازان خانم را در جشنواره جنسیتی کنم. فیلمساز چه زن و چه مرد زمانی دست به‌کار می‌شود که سوژه مورد علاقه و نیاز جامعه را پیدا کند و فیلم بسازد. به‌احتمال زیاد هم نبود فیلمسازان زن در جشنواره در این سال‌ها دلیل خاصی ندارد.
وی در ادامه تصریح می‌کند: فعالیت یک فیلمساز چه زن و چه مرد به موضوع فیلمنامه برمی‌گردد. خود من نزدیک به یک دهه فعالیت نداشتم و سال گذشته می‌خواستم فیلم سینمایی به کودکان شلیک نکنید را بسازم، اما عنوان شد که موضوعیت حضور آمریکا در عراق تمام‌ شده و فیلم عملا در نطفه خفه شد. من فیلمساز وقتی سراغ تولید فیلم می‌روم که موضوعی را دوست دارم بسازم. حالا این فیلمساز زن است یا مرد. مهم موضوعیت فیلمسازی است.
وی در ادامه با اشاره به حضورش در این دوره از جشنواره می‌گوید: امیدوارم نماینده خوبی از سوی فیلمسازان زن باشم؛ فیلمسازانی که مانند دیگر کارگردانان ممکن است بنا به دلایلی نتوانسته باشند در جشنواره حضور داشته باشند و یا فیلم مورد علاقه خود را بسازند. امیدوارم دست ناپیدا کار خوبی شده باشد و دیده شود.
بدون احتساب به کودکان شلیک نکنید، دست ناپیدا پنجمین فیلم بلند سینمایی انسیه شاه‌حسینی در جایگاه کارگردان است که پس ‌از «غروب شد بیا»، «شب بخیر فرمانده»، «پنالتی» و «زیباتر از زندگی» قرار است در جشنواره به نمایش گذاشته شود.

مکث
حضور کمرنگ زنان
تعداد کارگردانان زن در سینمای ایران به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای کمتر از کارگردانان مرد است و طبعا در میان آثار جشنواره تعداد فیلم‌هایی که کارگردانی‌شان بر عهده زنان است، خیلی کم است و گاه اصلا هیچ‌یک از فیلم‌های بخش مسابقه سینمای ایران ساخته زنان نیست‌. در دوره گذشته جشنواره فیلم فجر 2کارگردان زن حضور داشتند؛ «آه سرد» ساخته ناهید عزیزی و «سرهنگ ثریا» ساخته لیلی عاج 2فیلمی بودند که در تیتراژ نام یک زن را به‌عنوان کارگردان خود داشتند. «آه سرد» هنوز به نمایش عمومی درنیامده ولی «سرهنگ ثریا» اصلا اکران موفقی نداشته و با یک میلیارد و 700میلیون فروش یکی از شکست‌خورده‌های امسال سینما بود.
در جشنواره چهلم هم فقط یک زن، فیلمی در بخش مسابقه سینمای ایران داشت. منیر قیدی که نامش با فیلم «ویلایی‌ها» مورد توجه قرار گرفته، با «دسته دختران» با بازی نیکی کریمی به فجر چهلم آمد، ولی در اکران عمومی آن که امسال بود، تنها 4میلیارد و 200میلیون تومان فروخت و حتی بودجه تولیدش را هم برنگرداند. البته صرف اینکه فیلمی کارگردان زن داشته باشد به این معنی نیست که به مسائل و مشکلات زنان می‌پردازد. گاه برخی فیلم‌هایی که مردان درباره زنان ساخته‌اند به‌مراتب از فیلم‌هایی که زنان کارگردانی کرده‌اند، بهتر بوده‌اند.
کم‌بودن تعداد کارگردانان زن مسئله‌ای است که به جشنواره فجر ربطی ندارد و به کلیت فضای سینمای ایران برمی‌گردد که زنان کارگردانش کم‌تعدادند و جشنواره فجر تنها این قلت را بیشتر عیان می‌کند.