یادداشت
ایده‌های تازه برای کودکان کار
عبدالمجید رحمانی؛ دبیر مرکز رصد، پایش و مدیریت آسیب‌های اجتماعی تهران
پیرو انتخاب علیرضا زاکانی به‌عنوان نماینده ویژه رئیس‌جمهور در حوزه مدیریت آسیب‌های اجتماعی، جلسات قرارگاه اجتماعی، نشست‌های اندیشه‌ورزی و جلسات تخصصی با نخبگان، اندیشمندان، جامعه دانشگاهی و مجموعه‌های تخصصی شکل گرفت. یکی از این نشست‌های هم‌اندیشی با 50سازمان مردم‌نهاد فعال در حوزه کار کودک در شهر تهران بود که به میزبانی و هماهنگی مرکز رصد، پایش و مدیریت آسیب اجتماعی کلانشهر تهران و با حضور شهردار تهران پیرامون طراحی مدل ساماندهی کودکان کار برگزار شد. در این نشست صمیمانه و راهبردی، حاضران براساس رویکرد جلسه به ارائه طرح‌ها، انتقادات و پیشنهادها براساس تجربه زیسته و آینده‌نگری خود در عرصه این آسیب اجتماعی پرداختند.
شهردار تهران در جایگاه نماینده ویژه رئیس‌جمهور، برداشتن رویکرد فراتحلیل در بررسی آسیب‌های اجتماعی، خانواده و مشارکت‌محور بودن طرح‌ها و حل مشکلات اجتماعی، فرهنگی و معیشتی این قشر آسیب‌دیده و پرهیز از برخورد قهرآمیز با کودکان در هنگام ساماندهی تأکید کرد. لزوم توجه جدی به تمامی کودکان کار بدون توجه به ملیت آنها (ایرانی و غیرایرانی)، ارتقای فرهنگ در 4حوزه کودک، خانواده کودک، مردم جامعه و مسئولان، فضاسازی برای تشکل‌ها در محلات جهت فعالیت بیشتر، توجه به محتوای تبلیغات برای کاهش آسیب روانی به کودک، نیازسنجی و مشخص کردن مشکلات کودکان کار متناسب با بافت فرهنگی و اجتماعی خود و منطقه فعالیت، بررسی خروجی طرح‌های قبلی و مشخص کردن علت عدم‌موفقیت آنها، توجه به فرهنگ کودک کار قبل از مداخله، استفاده از تجارب سایر کشورها، نظارت بر اجرایی شدن شرح وظایف هر سازمان، محله‌محور بودن فعالیت‌ها و توجه به‌کار و بازی کودک کار به‌طور همزمان، ایجاد تغییرات در فرهنگ خانواده کودکان کار، ایجاد یا تغییر نگرش‌ها درخصوص مخاطرات کار در خیابان و بیان چالش‌ها و مشکلات این گروه هدف و همچنین توجه به اشتغال‌زایی و کارآفرینی برای خانواده‌های این کودکان، از اهم موارد مطرح شده دیگر بود.
در این جلسه، سازمان‌های مردم‌نهاد نظرات خود را درباره مدل مواجهه و توانمندسازی کودکان کار و خیابان مطرح کردند. مدلی نیز توسط مرکز رصد و پایش آماده شده بود که در این جلسه مطرح و قرار شد کارگروهی تخصصی ایجاد شود تا کار ساماندهی به‌صورت متقن، علمی و با حمایت تمامی مجموعه‌های درگیر دنبال و مدل نهایی مواجهه با کودکان کار مشخص شود.
از اصلی‌ترین محورهای مطرح شده در این نشست هم‌اندیشی، بازماندگی کودکان کار از تحصیل بود که فعالیت‌های زیادی در زمینه آموزش این کودکان در حال انجام است. مجموعه‌های مردمی و دستگاه‌های مرتبط در این زمینه آمادگی‌هایی دارند که می‌توان با پیوند این دو مشکل آموزش این کودکان را تا حد زیادی حل و فصل کرد. موضوع بعدی که مورد بحث قرار گرفت تفریح، سرگرمی و ورزش کودکان کار و استفاده آنها از امکانات این حوزه بود که قرار شد در این زمینه تمرکز بیشتری شود و کودکان کار بتوانند از امکانات بیشتری استفاده کنند. توانمندسازی کودکان کار و خانواده‌های آنها، موضوع اصلی بعدی و مورد تأکید همه حاضران نشست بود. نکته اصلی‌تر در این زمینه این است که تا جایی که امکان دارد خانواده این کودکان با حمایت و هماهنگی همه مجموعه‌ها شناسایی و زمینه توانمندسازی و آموزش توامان کودکان و خانواده آنها فراهم شود. استعدادیابی کودکان کار و خیابان در مرحله بعدی توجه است تا هریک از این کودکان متناسب با استعدادی که دارد به توانمندی لازم دست یابد و زمینه و رشد و تعالی کودکان فراهم شود. بحث‌های حمایتی از این کودکان نیز از مباحث طرح شده در نشست هم‌اندیشی با سمن‌ها بود تا کودکان کار و خانواده‌های آنها به درآمد قابل‌قبولی برسند. این مباحث قرار است در مدل‌های کوتاه‌مدت برای رفع نیازهای حیاتی و میان‌مدت و بلندمدت برای توانمندسازی و حمایت از کودکان کار و خیابان دنبال شود.
