لحظه تولد یوز ایرانی

بسیاری از مردم خبر درگذشت پیروز، بچه‌یوز ایرانی، را شنیدند و سوگوار درگذشت او شدند؛ ماجرایی که شهرتی فراتر از واقعه یافت و به‌ نوعی  به نماد ملی تبدیل شد. اما شاید خیلی از مردم نام انگشت‌شمار یوزپلنگان ایرانی مثل ماریتا و کوشکی و دلبر و ایران و فیروز، کمتر به گوش‌شان خورده باشد یا سرگذشت آنها را شنیده باشند و مهم‌تر از همه اینکه شاید به روشنی ندانند که پیروز چگونه متولد شد و چگونه به فرجام تلخ مرگ رسید. مستند «تکثیر در اسارت» ساخته مهدی ایمانی شهمیری داستان زندگی پیروز را از تولد تا مرگ روایت می‌کند.
درست در روزهای اوج کرونا، زمانی که مردم درگیرودار بی‌پایان چگونه کنارآمدن با بیماری ناخوانده مرگبار بودند، در پارک ملی توران، محیط‌بانان و کارشناسان و پزشکان، مشغول جست‌و‌جوی یوزپلنگ ایرانی و کوشش برای برقراری پیوند میان آنها بودند که نسل رو به انقراضشان را حفظ کنند.
تکثیر در اسارت، روایت سفر و جست‌و‌جو و انتظار و امید و ناامیدی است؛ از پارک پردیسان تهران به پارک ملی توران، کوشش برای فراهم‌کردن شرایط جفت‌گیری دو یوزپلنگ، بعد به انتظار نشستن برای به دام انداختن یوزپلنگ نر که احتمال زنده‌بودنش می‌رود، دوباره تلاش برای جفت‌گیری، دوباره انتظار و.... تا تولد پیروز آمیزه‌ای است از بیم‌ها و امیدها و چشم به راه ماندن و ناامید‌شدن و دوباره امیدواری و سرانجام... پرسش‌های بسیاری درباره یوز ایرانی در مستند طرح می‌شود و به مرور پاسخ می‌یابد؛ ازجمله اینکه اکنون شمارشان چند قلاده است؟ چند قلاده از آنها ممکن است زنده باشند؟ فصل جفت‌گیری و تکثیرشان چه زمانی است؟ چگونه می‌توان شرایط چنین اتفاقی را فراهم کرد؟ امکان عملی تولد یوزهای تازه چقدر است؟ و.... یکی از مزیت‌های تکثیر در اسارت در مقایسه با دیگر مستندهای ایرانی حیات‌وحش اطلاعات علمی بسیاری است که تماشاگر در خلال مستند درمی‌یابد. در عین حال، فیلم سرگذشت همه یوزهای ایرانی یافت‌شده در 2دهه اخیر را نیز به مدد تصویرهای ضبط‌شده، بازگو می‌کند و تماشاگر با سرنوشت غم‌انگیز همه آنها نیز آشنا می‌شود. اما مهم‌ترین مزیت تکثیر در اسارت ثبت لحظه تولد یوزپلنگ ایرانی است که پیش‌تر در مستندی اتفاق نیفتاده است و سبب می‌شود که از جهت ارزش مستندنگارانه بالاتر از همه مستندهای دیگر حیات‌وحش ایرانی در سال‌های اخیر بایستد.


روایت کارگردان
سندی برای آیندگان

مهدی شهمیری

مستند «تکثیر در اسارت» داستان تکثیر در اسارت یوزپلنگ‌های آسیایی است که وقتی جمعیت‌شان حالت شکننده‌ای پیدا کرد و در دسته‌بندی خطر انقراض قرار گرفتند، سازمان محیط‌زیست تصمیم گرفت اقدام به تکثیر آنها در محیط اسارت کند. من از قبل پیگیر این مسائل بودم و از زمانی که یوزها در پردیسان بودند هم خبرها را دنبال می‌کردم اما کار زمانی آغاز شد که یوزها به سمنان منتقل شدند و ما از همان زمان فیلمبرداری را آغاز کردیم. فیلمبرداری ما در تورانِ سمنان انجام شد اما پلان‌های آرشیوی از پردیسان هم داشتیم.

همچنین در مقطعی اجازه فیلمبرداری را از دست دادیم و باز هم نماهای آرشیوی وجود داشت و توانستیم از آنها استفاده کنیم. به‌دلیل اینکه یوز یک مبحث حساس و پیچیده‌ای است و من هم برای اولین‌بار وارد وادی حیات‌وحش شده بودم و مستندهای قبلی من در این حوزه نیستند. بنابراین یکسری ناهماهنگی‌ها و مخالفت‌هایی وجود داشت و تلاش می‌کردند از فیلمسازان دیگری استفاده کنند که در یک مقطع مانع از ادامه کار ما شدند.
 به‌طور کلی موضوع یوزها نزدیک به یک سال است که بسیار رسانه‌ای شده است. از این نظر خیلی از ایرانی‌ها پیگیر این موضوع هستند و از طرف دیگر هم داستانی که برای ایران پیش آمد، از سزارین گرفته تا توله‌ها و مرگ پیروز، مخاطب فقط خبرها را دنبال می‌کرد و هیچ‌وقت اطلاعات تصویری و دقیقی از این ماجرا نداشت. مستند تکثیر در اسارت تمام این پروسه را نشان می‌دهد که ما در تمام این مراحل حضور داشتیم و فیلمبرداری می‌کردیم و تقریبا این مستند یک راستی‌آزمایی برای تمامی خبرهایی است که درمورد یوز پخش می‌شد. اینکه یک مستند چقدر می‌تواند خوش‌ساخت باشد و چقدر توانایی این را دارد که مخاطبان عام‌تر را به‌خود جذب کند، به کیفیت ساخت آن مستند برمی‎گردد.

 من همیشه به اکو سینما علاقه‌مند بودم و مستند حیات‌وحش یک زیرمجموعه از اکو سینما محسوب می‌شود. در مستندهای قبلی‌ام طبیعت وجود داشت، اما اینکه مشخصا دست بگذارم روی حیات‌وحش، در مستند  تکثیر در اسارت  نخستین بارم بود. همیشه گربه‌سان‌ها را خیلی دوست داشتم و یکی از حسرت‌هایم انقراض دو تا از گربه‌سان‌های اصلی ایران یعنی شیر ایرانی و ببر مازندران بود. به همین دلیل دوست داشتم یک کاری برای سومین گربه‌سانی که در خطر انقراض قرار دارد، انجام دهم. در واقع قصد داشتم دیگران را نسبت به انقراض این گونه‌ها حساس‌تر کنم و سندی برای آیندگان بسازم.

شناسنامه

تهیه‌کننده و کارگردان: مهدی ایمانی شهمیری، مدیر فیلمبرداری: مهدی آزادی، آهنگساز: افشین عزیزی  صدابردار: سیدرضا حسینی‌نیا صداگذار: محمدحسین ابراهیمی و مدیر تولید: حمیدرضا صباغیان،
مشاور کارگردان و ناظر کیفی: محمدصادق اسماعیلی،محصول: صدا و سیمای استان‌های تهران و سمنان