گزارش
کسادی بازار جلوبندی‌سازها
شهرداری تهران سرعت‌گیرهای کم‌تأثیر در ترافیک را حذف می‌کند
لیلا شریف-روزنامه‌نگار
ساندویچی‌هایی با مصالح آسفالت و پلاستیک در هر کوچه و خیابان شهر جای گرفته‌اند تا شاید با ایجاد هراس خرابی جلوبندی خودرو، زنگ هشداری را برای رانندگان دارای سرعت غیرمجاز به صدا دربیاورند و از تصادف‌های احتمالی کاسته شود.
واقعیت این است که اکثر رانندگان از سرعت‌گیرهای شهر به‌خاطر هزینه‌های جلوبندی خودروهایشان تنفر دارند، اما در مقابل عابران پیاده از آن به‌عنوان یک جان‌پناه یاد می‌کنند که هنگام عبور از خیابان، جان آنها را از خطر حفظ می‌کند. وجود سرعت‌گیرهای غیراستاندارد در برخی معابر شهری موجب شده است تا بسیاری با چشم تردید به تمام سرعتگیرها و نقش آنها در کاهش تصادف‌ها ببینند و آن را به‌عنوان منبع درآمدی برای جلوبندی‌سازهای شهر معرفی کنند؛ تا جایی که انتشار کوچک‌ترین اخبار در مورد حذف این سرعتگیرها به سرعت مورد توجه رانندگان خیابان‌های شهر و جاده‌های میان‌شهری قرار می‌گیرد.
وجود سرعتگیرها در شهری مانند تهران از چنان اهمیتی برخوردار است که جعفر تشکری‌هاشمی، عضو شورای شهر چندی پیش نسبت به حضور سرعت‌گیرهای غیراستاندارد در شهر تذکر داده بود: «ترمزهای ناگهانی این سرعتگیرها به‌خصوص در شب که دیده نمی‌شوند، باعث بروز تصادف شده و چهره شهر را نازیبا کرده است. سرعتگیرها باید در محل‌هایی نصب شوند که دیگر هیچ راهی جز نصب سرعت‌گیر وجود ندارد. تا جایی که امکان دارد باید به جای نصب سرعت‌گیر از روش‌های دیگری همچون نصب علائم افقی و عمودی، تابلوهای هوشمند و تابلوهای اطلاع‌رسان استفاده کرد تا هوشیاری راننده در مورد سرعت جمع شود و سرعت در معبر از یک حدی بیشتر نشود، اما اینکه در هر معبر و تقاطعی سرعت‌گیر آسفالتی یا پلاستیکی نصب شده، جز اینکه باعث بروز حوادث شود، قابلیت دیگری ندارد.»
اکنون مدتی است که این موضوع در دستور کار شهرداری قرار گرفته تا شاید گلایه شهروندان در مورد سرعت‌گیرهای شهر پیگیری شود.
استقبال راننده‌ها از کاهش سرعت‌گیرهای شهر
زهرا که سال‌ها تجربه رانندگی در خیابان‌ها و کوچه‌های شهر را پشت‌سر گذاشته است، خاطره تلخی از یک سرعت‌گیر در شرق تهران دارد. به‌گفته او، برخی سرعتگیرها، شرایط را برای تصادف فراهم می‌کنند: «من سال‌هاست که رانندگی می‌کنم و اگه بخوام از بدترین سرعت‌گیری که بارها برام دردسرساز شد، حرف بزنم، باید از سرعت‌گیری بگم که در خروجی اتوبان بابایی به خیابان استخر قرار داره. این سرعت‌گیر موقع شب خیلی خطرناکه؛ چون نشانه خاصی نداره.» زهرا مثل بیشتر راننده‌ها از جمع‌آوری و مدیریت درست سرعت‌گیرهای شهر استقبال می‌کند و می‌گوید: «با اینکه هر بار تمام حواسم رو جمع می‌کنم که این سرعت‌گیر رو درست رد کنم، اما موقع شب که دید محدود می‌شه، یک دفعه می‌بینم که با ماشین در حال پرواز روی سرعت‌گیرم.»
انتشار خبری مبنی بر کاهش تعداد سرعت‌گیرهای تهران، هرچند به مذاق جلوبندی‌سازهای شهر خوش نیامد، اما از سوی رانندگان به‌شدت مورد استقبال قرار گرفت. شهرام یکی از این راننده‌ها در واکنش به این خبر در بخش کامنت‌های سایت همشهری نوشت: «این دستاندازها بدترین اختراع بشر بودند. بدبختانه دستاندازها را آنقدر بزرگ درست می‌کنند که جلوبندی اکثر ماشینها را خراب کرده‌اند.» این راننده معتقد است که «به جای این دستاندازها، تعداد دوربین‌ها را زیاد کنند تا در‌هر500متری تخلفات ثبت شوند و درصورت تکرار، خودروها برای مدتی توقیف شوند.»
محافظ نامرئی برای عابران پیاده
با وجود اینکه ارتفاع سرعتگیرها و مشخص نبودن آنها هنگام شب موجب گلایه بسیاری از رانندگان است، اما نباید فراموش کرد که دلیل اصلی ایجاد سرعتگیرها تلاش برای حفظ جان عابران‌پیاده در برابر رانندگان عشق سرعت است تا این رانندگان هنگام روبه‌رو شدن با عابرپیاده به جای سرعت گرفتن و تلاش برای عبور از کنار رهگذران، سرعت خود را کاهش دهند. محمد که بیشتر سفرهای شهری خود را با وسایل نقلیه انجام می‌دهد و به همین دلیل بسیاری از معابر شهر را پیاده گز کرده است، در مورد حضور سرعت‌گیر در شهر می‌گوید: «جلوبندی ماشینها از جون آدم‌ها مهم‌تره؟ سرعتگیرها رو بردارن که راننده‌های با فرهنگ از روی عابرها رد بشن؟» حسین هم یکی از افراد مخالف جمع‌آوری سرعت‌گیرهای شهر است و در این رابطه توضیح می‌دهد: «خواهش می‌کنم جمع نکنین، این دستاندازها اگر نباشن دیگه از عرض خیابان اصلا نمی‌شه رد شد. متأسفانه با این فرهنگ رانندگی ضعیف، وجود این دستاندازها لازم و ضروری است. با برداشتن سرعتگیرها ببینید چقدر آمار کشته‌های تصادف‌ها بالا می‌ره.» پلیس راهور تهران بزرگ نیز مانند عابران‌پیاده در دسته مخالفان کاهش سرعتگیرها قرار می‌گیرد، اما رفع مشکل سرعت‌گیرهای دردسرساز نقطه اشتراک دیدگاه پلیس با رانندگان است.
بودن یا نبودن سرعت‌گیر در شهر
سرهنگ رابعه جوانبخت، رئیس اداره تصادفات پلیس راهور تهران بزرگ در گفت‌وگو با همشهری در رابطه با بودن یا نبودن سرعتگیرها در سطح شهر تهران، توضیح داد: «یک مجموعه اقداماتی به‌عنوان آرام‌سازی در جهت کاهش سرعت معبر، افزایش ایمنی تردد عابران پیاده و... انجام می‌شود تا از این طریق سرعت در معابر و سرانه تصادف‌ها کاهش پیدا کند. این آرام‌سازی گاهی با نصب تابلوهای کاهش سرعت در معابر بزرگراهی انجام می‌شود تا جریان ترافیک با سرعت کمتری حرکت کند، اما در معابر غیربزرگراهی که شاهد تردد عابرها هستیم و کاربری مناطق بیشتر مسکونی است، بیشتر از سرعت‌گیرهایی با جنس پلاستیک و آسفالت استفاده می‌شود.»
او افزود: «واقعیت این است که نصب سرعتگیرها تأثیر مستقیمی بر آمار تصادفات دارد؛ به‌عنوان مثال در نقطه‌ای از تهران شاهد هستیم که یک سرعت‌گیر را به‌دلیل آسفالت کردن خیابان، حذف کرده‌اند و در فاصله نهایی شدن آسفالت و نصب دوباره سرعت‌گیر، آمار فوتی‌های ناشی از تصادف در آن نقطه افزایش یافته است. متأسفانه در بسیاری از موارد شاهد هستیم که راننده توجه ندارد که وارد گذرگاه عابرپیاده شده؛ به‌همین دلیل در مناطق مرکزی شهر، حوالی بازار تهران و... که عبور و مرور عابرپیاده بالاست، سرعتکاه نصب می‌کنیم تا از این طریق ضرب شتاب خودرو پیش از ورود به گذرگاه عابر گرفته شود. سرهنگ جوانبخت در رابطه با نظر منفی برخی رانندگان نسبت به سرعت‌گیرهای شهر و نگرانی آنها نسبت به تخریب جلوبندی خودروهایشان گفت: مشکل اصلی زمانی رخ می‌دهد که راننده با سرعت بالا رانندگی می‌کند یا اینکه در برخی مناطق سرعتگیرها به‌درستی نشانه‌گذاری نشده‌اند تا راننده متوجه آن شود؛ بنابراین اگر استاندارد از هر دو جانب رعایت شود، دیگر این نگاه منفی به سرعت‌گیر وجود نخواهد داشت. نیم‌نگاهی به تجربه جهانی استفاده از سرعتگیرها نشان می‌دهد که این شیوه برای مدیریت سرعت در معابر شهری به‌خصوص نقاطی با کاربری مسکونی مورد توجه است، اما در این میان بسیاری از کشورها تلاش کرده‌اند تا با جایگزینی تجهیزات جدید مانند ورقه‌های لاستیکی بزرگ روی سطح خیابان، نوارهای سرعتکاه و... به‌جای سرعت‌گیرهای مرتفع، سدی در برابر رشد آمار فوتی‌های ناشی از تصادف‌های شهر ایجاد کنند.
مکث
جمع‌آوری 10درصد سرعتگیرها در تمام مناطق شهر
مهدی گلشنی، مدیرکل حمل‌ونقل عمومی و امور مناطق شهرداری تهران: در رابطه با موضوع حذف سرعتگیرها مطالعه شده است و برخی از سرعتگیرها، تابلوهای زائد، گاردریل‌ها و... جمع‌آوری شده‌اند. حضور برخی از موارد ذکر شده در شهر هزینه‌های نگهداری را افزایش می‌داد؛ درحالی‌که بسیاری از آنها کارایی چندانی نداشتند و می‌توانستند حذف شوند. در مقاطع زمانی خاصی برحسب ضرورت تصمیم برای نصب و جاگذاری سرعتگیرها و برخی علائم شهری گرفته شد که در گذر زمان به‌دلیل رفع نیاز و اصلاحات هندسی دیگر الزامی بر حضور آنها در شهر وجود ندارد.
براساس آمار تصادف‌ها در هر کوچه و خیابان، تصمیم گرفته شد که سرعت‌گیر در محلی نصب شود تا شرایط برای عبور امن عابرپیاده در نقاطی که امکان نصب چراغ عابرپیاده و ایجاد گذرگاه‌های عرضی نبود، فراهم شود. اگر سرعت‌گیر به‌صورت استاندارد احداث شود، آسیب خاصی برای خودرو ندارد؛ مگر اینکه خودرو سرعت غیرمجاز داشته باشد. ما در مناطق 22گانه، با توجه به اهمیت موضوع دست به بررسی زدیم تا در نقاطی که ضرورتی احساس نمی‌شود، اقدام به جمع‌آوری کنیم. بیشتر سرعت‌گیرهای شهر استاندارد هستند، اما در نقاطی که پیمانکار استاندارد لازم را رعایت نکرده باشد، از طریق گزارش‌های مردمی و بازدید‌های انجام شده، این مسئله مورد بازنگری واقع و رفع مشکل می‌شود. نباید فراموش کرد که برخی با سرعت غیرمجاز از سرعتگیرها عبور می‌کنند و بعد ادعا دارند که سرعت‌گیر استاندارد نیست؛ در چنین وضعیتی ما سرعت‌گیر را در دسته غیراستاندارد قرار نمی‌دهیم؛ چراکه آن شهروند به درستی رانندگی نکرده است. در حال حاضر بحث جمع‌آوری سرعتگیرها در برخی مناطق در دستور کار قرار دارد و در تلاش هستیم که اگر امکان اجرایی شدن راه‌حل‌های جایگزین وجود دارد، دست به جمع‌آوری بزنیم. به‌طور کلی نزدیک به 10درصد سرعتگیرها در تمام مناطق جمع‌آوری شده‌اند. براساس مطالعات انجام شده در مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران به‌طور کلی سرعتکاه‌ها در کاهش تصادفات بسیار مؤثر هستند. در معابر شریانی ۱ و ۲ سرعتکاه‌ها باعث کاهش ۸۰تا۱۰۰ درصدی تصادفات فوتی و کاهش ۵۰درصدی تصادفات خسارتی می‌شوند. تعداد سرعتکاه‌های تهران بنا بر بررسی‌هایی که در سال۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ انجام دادیم در حدود ۶۵۰سرعتکاه بود. به‌طور میانگین مناطق دارای ۲۵ تا ۴۰سرعتکاه هستند و برخی مناطق با توجه به وسعت‌شان سرعتکاه‌های بیشتری دارند. سرعتکاه‌های لاستیکی می‌توانند باعث کاهش ۴۵درصدی سرعت در خیابان و سرعتکاه‌های آسفالتی باعث کاهش ۳۹تا۴۱درصدی سرعت در مقاطع شوند. ترکیب سرعتکاه و جزیره میانی هم از بهترین روش‌های آرام‌سازی ترافیک است که تا ۵۵درصد باعث کاهش سرعت در معبر می‌شوند. براساس استاندارد ملی آرام‌سازی ترافیک، سرعتکاه آسفالتی دارای ۳.۷۵تا۴.۷متر عرض و ارتفاع بین ۶تا۱۰سانتی‌متر است و گذرگاه‌های برجسته عابرپیاده نیز بین ۵تا۷متر عرض و بین ۸تا۱۰ سانتی‌متر ارتفاع دارند.
