ادبیات
قرار نیست دیگران از احمد محمود تقلید کنند
امروز برگزیدگان نخستین دوره جایزه ادبی احمد محمود معرفی می‌شوند
مرتضی کاردر/ خبرنگار:
جایزه‌های ادبی خصوصی تاکنون در ایران عمری طولانی نداشته‌اند. بسیاری از این جایزه‌ها پیش از اینکه جای خود را در میان اهالی ادب باز کنند و به‌عنوان یک جایزه جدی به رسمیت شناخته شوند تعطیل می‌شوند. هنوز هیچ جایزه ادبی متعلق به بخش خصوصی نیست که 20سال دوام آورده باشد. جایزه‌های بسیاری در سال‌های گذشته شکل گرفتند و پس از چند دوره برگزاری تعطیل شدند مثل جایزه یلدا یا جایزه روزی‌روزگاری و... جایزه‌ها می‌آیند و می‌روند به دلایل مختلف، گاهی مسبب تعطیلی جایزه اختلافات درونی است و گاهی اتفاقات بیرونی . شاید مستدام‌ترین جایزه ادبیات داستانی جایزه گلشیری بود که 14دوره برگزار شد اما این جایزه نیز در سال 1393تعطیل شد. یکی از معدود جایزه‌هایی که از دهه70 خود را کج‌دار و مریز به امروز رسانده است جایزه ادبی پکا (مهرگان) است که پس از چند سال وقفه در سال‌های اخیر دوباره برگزار شده است. امسال 2جایزه خصوصی تازه شکل گرفت؛ یک جایزه در حوزه شعر و یک جایزه در حوزه داستان. هفته گذشته نخستین دوره جایزه شعر احمد شاملو برگزار شد و امروز اختتامیه جایزه احمد محمود برگزار می‌شود. جایزه کتاب سال شعر جوان (قیصر امین‌پور) نیز پس از وقفه چند ساله دوباره برگزار شده است.
اما جایزه احمد محمود پیش از برگزاری اسیر حاشیه شد. در مجله ادبی الفیا که متعلق به بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان است درباره دلیل شکل‌گیری جایزه احمد محمود نوشته شد:« این جایزه به این دلیل تأسیس شده است که در مقابل جایزه جلال باشد.» نکته‌ای که کامران محمدی آن را تکذیب کرد و گفت: «جایزه احمد محمود به هیچ روی قصد نداشته و ندارد که در برابر هیچ جایزه‌ای و به‌خصوص جایزه جلال قرار گیرد.» با این حال، حتی سایه مخالفت رسمی با یک جایزه خصوصی می‌تواند نگرانی تعطیلی را برای آن ایجاد کند. آیا جایزه ادبی احمد محمود چند دوره برگزار خواهد شد یا این جایزه نیز مانند بسیاری از جایزه‌های پیشین به تعطیلی کشانده می‌شود؟
کامران محمدی، دبیر نخستین جایزه ادبی احمد محمود از وارد شدن به بحث‌های حاشیه‌ای پرهیز می‌کند و می‌کوشد که در این روزها همه همت خود را مصروف برگزاری جایزه کند. محمدی در پاسخ به سؤال ما درباره فرایند انتخاب و داوری آثار می‌گوید: «فرایند انتخاب آثار در 3مرحله برگزار شد. ابتدا 50نویسنده و منتقد و روزنامه‌نگار که در سال95 کتابی از آنها منتشر نشده بود کتاب‌های برگزیده خودشان را انتخاب کردند. از مجموع این آرا 10کتاب در حوزه داستان کوتاه و 10کتاب در حوزه رمان که بیشترین رأی را کسب کرده بودند به‌عنوان آثار برگزیده به مرحله بعد راه پیدا کردند. بعد هیأت داوران (3داور در داستان کوتاه و 3داور در حوزه رمان) 5کتاب را به‌عنوان کتاب‌های مرحله نهایی انتخاب کرد. امروز از میان آثاری که به مرحله نهایی راه یافته‌اند برنده جایزه اعلام خواهد شد.»
یکی از پرسش‌هایی که درباره هر جایزه ادبی وجود دارد این است که آیا جایزه ادبی نسبتی با نام هنرمندی که جایزه به نام اوست دارد؟ مثلاً آیا دقت‌ها و وسواس‌های گلشیری در زبان داستان در انتخاب برگزیدگان جایزه گلشیری تأثیری دارد؟ یا اینکه ویژگی‌های زبانی و تاریخی شعر شاملو در برگزیدگان نیز لحاظ می‌شود؟
کامران محمدی در پاسخ به پرسش همشهری درباره لحاظ کردن ویژگی‌های داستانی احمد محمود در برگزیدگان جایزه می‌گوید: «اگر منظورتان از ویژگی‌های داستانی محمود برقراری ارتباط گسترده‌تر با مخاطبان یا پرداختن به موضوعات اجتماعی، نثر سالم و پرهیز از رفتارهای پیشرو و تجربی در حوزه زبان باشد، بله. این ویژگی‌ها در انتخاب آثار برگزیده تأثیر داشته است اما اگر منظورتان این باشد که نویسنده نگاه بومی داشته باشد یا نثرش شبیه نثر محمود باشد نه، این ویژگی‌ها تأثیری در انتخاب آثار ندارد. قرار نیست چون محمود نویسنده بزرگی است دیگران از او تقلید کنند.»
محمدی بر جذابیت و خواندنی بودن اثر پیش از هر چیز تأکید می‌کند: «البته پیش از همه اینها اول باید اثری که انتخاب می‌کنیم داستان خوب و جذابی داشته‌باشد، بعد معیارهای دیگر را مدنظر قرار می‌دهیم. اثری که انتخاب می‌کنیم باید فضای رئال و قابل فهمی داشته باشد. قطعاً اثری سخت‌خوان برگزیده جایزه محمود نخواهد بود.»
باید دید چه آثاری به‌عنوان برگزیده نخستین دوره جایزه احمد محمود انتخاب می‌شوند و این جایزه با انتخاب‌های خود چه معیارهایی را در میان جایزه‌های ادبی خصوصی تعیین می‌کند. امیدواریم که جایزه احمد محمود سرنوشتی شبیه دیگر جایزه‌های ادبی نداشته و مستدام باشد.
