گفتوگو
تشکیل گروه‌هایی قدرتمندتر از حماس
ستون نویس بلومبرگ معتقد است که اشغال غزه باعث شکل‌گیری گروه‌هایی حتی قدرتمندتر از حماس خواهد شد
رضا عمویی-روزنامه‌نگار
با ادامه جنگ و بمباران غزه از سوی رژیم صهیونیستی، اکنون بسیاری به دنبال پاسخ گفتن به پرسشی درباره آینده حماس و نیروهای مقاومت در باریکه غزه هستند. در پاسخ به این پرسش، «حسین‌ایبیش»، کارشناس «اندیشکده کشورهای عربی خلیج‌فارس» در واشنگتن و ستون‌‌نویس بلومبرگ معتقد است که اشغال غزه در طولانی مدت به نفع نیروهای مقاومت فلسطینی و به‌ویژه حماس خواهد بود. ایبیش که به تازگی با صفحه دیپلماتیک روزنامه همشهری گفتوگو کرده است، در اظهارات خود بر این نکته تأکید دارد که اشغال بلندمدت غزه همچنین منجر به شکل‌گیری گروه‌های جدید مسلح فلسطینی خواهد شد و در این صورت برنده تحولات فعلی درصورت اشغال طولانی مدت غزه، نیروهای حماس خواهند بود. مشروح گفتوگو با ایبیش در این شماره روزنامه همشهری آمده است. حسین یوسف کمال ایبیش، در حال حاضر به‌عنوان کارشناس ارشد «اندیشکده کشورهای عربی خلیج‌فارس» در واشنگتن روی موضوع فلسطین تمرکز دارد. وی همچنین به‌عنوان ستون نویس هفتگی نشریه بلومبرگ آمریکا به شمار می‌رود. این کارشناس لبنانی-آمریکایی همچنین با بسیاری از نشریات آمریکایی و حتی در خاورمیانه همکاری دارد. ایبیش در بیروت، پایتخت لبنان به دنیا آمد و پدر و مادرش یک مسلمان سنی و مسیحی انگلیکن لبنانی بودند. ایبیش بعدها به آمریکا رفت و در کالج امرسون تحصیل کرد. او در سال 1986مدرک کارشناسی علوم ارتباطات جمعی گرفت و در حال حاضر نیز دارای مدرک دکتری ادبیات تطبیقی از دانشگاه ماساچوست است. ایبیش همچنین آثار متعددی درباره روابط آمریکا و اعراب دارد و آخرین کتاب او درباره فلسطین منتشر شده است.
به نظر شما اسرائیل در حمله به غزه دست به چه جنایات جنگی زده است؟
به نظر می‌رسد که بیشتر جنایات جنگی مربوط به استفاده بیش از حد از خشونت و بمباران غزه بوده است. وضعیت غیرنظامیان در این جنگ نقض شد و استفاده اسرائیل از فسفر سفید در بمباران غزه نقض آشکار قوانین جنگی است. در این جنگ همچنین حملات مکرر به تأسیسات پزشکی و درمانی صورت گرفت و در این حملات تلفات احتمالی غیرنظامیان در نظر گرفته نشد. در عین حال وضعیت غزه از نظر شدت بمباران‌ها روشن و مشخص است و تقریبا همه‌‌چیز درباره غزه آنقدر واضح است که نیازی به توضیح بیشتر نیست.
چرا برخی از کشورهای غربی به جنایات جنگی علیه مردم فلسطین کم‌توجهی می‌کنند؟
عوامل بسیار ریشه‌ای درباره بی‌توجهی کشورهای غربی به جنایات جنگی علیه مردم فلسطین وجود دارد. بسیاری از دولتهای غربی به‌ویژه ایالات متحده از اسرائیل حمایت می‌کنند. این حمایت‌ها تحت‌تأثیر سیاست داخلی و همچنین سیاست خارجی کشورهای غربی صورت می‌گیرد. همچنین با توجه به موضوع هولوکاست، دیپلماسی و تبلیغات بسیار پرنفوذ طی دهه‌های متمادی از سوی تل‌آویو، این تبلیغات قدرتمند باعث ایجاد حس گناه در میان غربیها شده و از این‌رو دولتهای غربی از اسرائیل به دلیل احساس گناه در ماجرای هولوکاست حمایت می‌کنند. از سوی دیگر به نظر من در غرب حرکتی آهسته به سمت انتقاد بیشتر از اسرائیل و درک واقعی‌تر مردم فلسطین شکل گرفته است. اکنون دیگر کسی در غرب شک و تردیدی درباره سرکوب فلسطینی‌ها توسط اسرائیل ندارد و این موضوع دیگر محل بحث و مجادله نیست. تقریبا عمده افکار عمومی در جهان غرب تأیید می‌کنند که فلسطینی‌ها تحت سرکوب اسرائیلی‌ها هستند و این وضعیت، یک تغییر بسیار بزرگ نسبت به مسئله فلسطین در افکار عمومی غرب است.
واکنش افکار عمومی جهانی به جنگ غزه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
به‌طور کلی می‌توان گفت که افکار عمومی جهانی بین طرفداران فلسطین و اسرائیل تقسیم شده است. در عین حال، در غرب نیز منتقدان اسرائیل به مخالفان تل‌آویو در جهان سوم پیوسته‌اند تا نگاه انتقادی‌تری به اسرائیل داشته باشند. در این میان نمی‌توان این را نیز نادیده گرفت که بخشی از افکار عمومی جهانی به‌طور کلی نسبت به تحولات جاری در فلسطین بی‌علاقه است و این تحولات را دنبال نمی‌کند. این تفاوت نگاه در مناطق مختلف جهان به موضوع فلسطین به‌دلیل سرمایه‌گذاری‌های فرهنگی، مذهبی، ایدئولوژیک و نمادین متفاوتی است که در بخش‌های مختلف صورت گرفته و در بخش‌هایی از جهان، اسرائیلی‌ها اقدام به تبلیغات گسترده به نفع خود کرده‌اند. بخش‌هایی از جهان مانند هند و چین نیز توجهی به درگیری‌های فلسطین ندارند و این تحولات را چندان دنبال نمی‌‍‌کنند که این می‌تواند به‌دلیل بی‌علاقگی به مسائل سیاسی باشد. در عین حال توجه به واکنش کشورهای عربی مهم است و در میان کشورهای مختلف جهان، اصلی‌ترین کاری که دولتهای عربی باید انجام دهند، ارائه کمک‌های بشردوستانه و حمایت از سیاست‌گذاران در غزه است تا این باریکه بتواند در برابر حملات و بمباران‌ها بیشتر مقاومت کند. همچنین تأمین مالی آژانس‌های مختلف سازمان ملل برای حمایت از مردم فلسطین از دیگر اقداماتی است که دولتهای عربی برای حمایت از مردم فلسطین می‌توانند انجام دهند.
چرا مذاکرات صلح درباره فلسطین ازجمله در کمپ دیوید، اسلو و مادرید شکست خورد؟
شکست مذاکرات سازش درباره فلسطین بیش از هرچیز ناشی از آن است که دو طرف این مذاکرات در یک سطح نبودهاند و در واقع مذاکرات در یک وضعیت نامتقارن قدرت میان طرف فلسطینی و اسرائیلی صورت گرفت. نیروهای سازشگر فلسطینی در جریان مذاکرات قبلی با تل‌آویو فاقد اهرم لازم برای وادار کردن اسرائیل به اجرای تعهداتش بودند. از طرف دیگر اسرائیلی‌ها با جاه‌طلبی‌های بسیار زیاد در کرانه باختری و بیت‌المقدس شرقی به اشغالگری خود ادامه دادند و در مقابل این وضعیت، نیروهای سازشگر فلسطینی کاری از پیش نبردند؛ بنابراین گویی مذاکره و توافقی صورت نگرفت، چون به نتیجه نرسید. لذا ترکیبی از رهبری بد نیروهای سازش در فلسطین و دیپلماسی نادرست و عدم‌وجود اهرم لازم برای فشار بر اسرائیل باعث شد مذاکرات سازش درباره فلسطین به نتیجه نرسد و شکست بخورد.
جنگ کنونی غزه چه تأثیری بر حماس داشته است؟ آیا تمایل مردم فلسطین به عملیات مسلحانه پس از جنگ افزایش خواهد یافت؟
سیاست‌های اسرائیل تأثیر زیادی بر نحوه جهت‌گیری مردم فلسطین در قبال عملیات‌های مسلحانه خواهد داشت. اگر اسرائیلی‌ها فضای داخلی غزه را دوباره اشغال کنند و خیابان‌ها، شهرک‌ها و شهرهای غزه را تحت اشغال خود قرار دهند، بدون شک حماس و دیگر گروه‌های مسلح، بار دیگر سازماندهی خواهند شد و حتی گروه‌های مسلح جدیدی در میان فلسطینی‌ها ایجاد خواهند شد. اشغال غزه توسط اسرائیل در نهایت به نفع گروه‌های مسلح فلسطینی و به‌ویژه حماس منجر خواهد شد، چون مشروعیت و نفوذ این گروه‌ها را در میان فلسطینی‌ها افزایش خواهد داد. حماس معتقد است که فلسطینی‌ها «ملت شهیدپرور» هستند و این گروه تأکید دارد که توانسته موضوع فلسطین را به صحنه بین‌المللی بازگرداند، اگرچه ممکن است انتقاداتی نیز در غزه متوجه حماس باشد؛ بنابراین جهت‌گیری‌ها در فلسطین درباره حماس، واقعاً به نحوه رفتار و عملکرد اسرائیل بستگی دارد. اگر اسرائیل در غزه بماند، مطمئناً حماس برنده بزرگ این تحولات خواهد بود. در عین حال اگر اسرائیل به‌زودی طی هفته‌ها و ماه‌های آینده از غزه عقب‌نشینی کند، مدیریت اوضاع سیاسی این باریکه برای حماس با دشواری‌هایی همراه خواهد بود.
نقش تندروها و حاکمیت حریدی در کابینه نتانیاهو را در تشدید تنش در فلسطین چگونه ارزیابی می‌کنید؟
گروه‌های تندرو حریدی بزرگ‌ترین عامل تنش در فلسطین هستند. رادیکال‌ها و کابینه نتانیاهو بسیار افراطی و تندرو هستند. با وجود اینکه اسرائیل ادعای تندروی فلسطینی‌ها را دارد، اما تندروهای اسرائیلی بسیار تندروتر و خطرناک هستند. تندروهای اسرائیلی در عین حال برای پیگیری اهداف و اقدامات پلید خود، حمایت ارتش و کابینه اسرائیل را دارند و به‌نظر می‌رسد که تندروهای اسرائیلی یک گروه فوق‌العاده خطرناک از مردم جهان هستند. تا زمانی که آنها در تل‌آویو قدرت را در دست دارند، ما احتمالا شاهد جنگ‌های فاجعه‌باری خواهیم بود.
