نقش خودرو، بنزین و قطعات یدکی در آلودگی هوا

این روزها، آلودگی هوا به‌شدت افزایش یافته و آسمان کلانشهرها را خاکستری‌ کرده است. با این حال در تعیین عامل پدیدآورنده آن، همچنان بین دستگاه‌ها و نهادهای مختلف اختلاف است و هر نهادی تقصیر را گردن دیگری می‌اندازد. پالایشگاه‌ها می‌گویند آلودگی هوا هیچ ارتباطی به کیفیت بنزین ندارد و خودروسازان مدعی هستند تولید خودرو در ایران با استاندارد یورو ۵ انجام می‌شود و مشکل از بنزین است. در گفت‌وگوی زیر، امیرحسن کاکایی، عضو هیأت علمی دانشکده مهندسی خودروی دانشگاه علم و صنعت ایران درباره نقش وزارت نفت و خودروسازان در بروز آلودگی هوا صحبت کرده است.

به‌نظر شما بنزین بی‌کیفیت مقصر آلودگی هواست یا خودروهای بی‌کیفیت؟
6،5 سال پیش خودروسازان اعلام کردند که یورو۵ سوخت مناسبی برای ایران نیست و درخواست آنها این بود که همان سوخت یورو۴ به شکل استاندارد استفاده شود، اما در این میان، وزارت نفت حرف خود را به کرسی نشاند و خودروسازان مجبور شدند خودروهای خود را به یورو ۵ ارتقا دهند.
 واقعا خودروهای ما استاندارد یورو۵ را رعایت می‌کنند؟
بله خودروهایی که حداقل در ۵سال گذشته تولید شده‌اند همه یورو۵ هستند و خودروسازان آنچه را که می‌توانسته‌اند، انجام داده‌اند، اما نکته اینجاست که ما خودرویی با ۶،۵لیتر مصرف سوخت در ۱۰۰کیلومتر طراحی می‌کنیم، اما وقتی به تولید انبوه می‌رسد به‌خاطر مسائل قیمتی، کالاهای مصرفی مانند تایر بد که در آن استفاده می‌شود و همین ابتدای کار، یک لیتر به مصرف سوخت آن اضافه می‌شود. نکته بعد اینکه استاندارد یورو۵ برای رانندگی در شرایط عادی است و وقتی ترافیک سنگین می‌شود، مصرف سوخت خیلی بالا می‌رود. پس خودروی ما از نظر موتوری و احتراقی و حتی کاتالیست‌ها به‌صورت استاندارد طراحی می‌شود، اما سوخت و همچنین کالاهای مصرفی مانند تایر و روغن استاندارد نیست و باعث می‌شود مصرف سوخت بالا برود و خودرو هم خیلی زود مستهلک شود.
 خود بنزین چطور؛ آیا بنزینی که در جایگاه‌ها عرضه می‌شود، واقعا یورو 5است؟
واقعیت این است بنزینی که تولید و عرضه می‌شود، یورو۵ نیست.
 پس چرا اخیرا یکی از مسئولان پالایش و پخش گفت که کیفیت بنزین معمولی ما تقریبا با سوپر برابری می‌کند؟
این حرف اصلا درست نیست. بنزین اکتان ۸۵ با ۹۰ یا ۹۵ فرق می‌کند. قیمت‌ها هم با هم فرق می‌کنند. در همه جای دنیا همین است و بسیار جای تعجب دارد که این صحبت‌ها مطرح می‌شود.
 درباره اکتان بنزین توضیح می‌دهید؟ چه اکتانی مناسب خودروهای ایرانی است؟
اگر شما ماشین ایرانی دارید که در ۱۰سال اخیر تولید شده است، اگر درِ باک بنزین را باز کنید روی آن عبارت «اکتان بالای ۹۳» نوشته است؛ یعنی شما باید بنزین اکتان۹۳ به بالا بزنید و اگر نزنید ۲اتفاق می‌افتد؛ اول اینکه، مصرف سوخت افزایش می‌یابد و دوم استهلاک خودرو بالا می‌رود؛ یعنی وقتی برای نمونه بنزین یورو۲ استفاده شود خودبه‌خود استهلاک موتور، انژکتور و کاتالیست بالا می‌رود و کارایی خودرو پایین می‌آید.
 پس از نظر شما، پالایشگاه‌ها مقصرند؟
بله، من به‌هیچ‌وجه نمی‌توانم باور کنم که ما بنزین خیلی خوبی تولید می‌کنیم؛ چون با منطق هماهنگ نیست که کیفیت بنزین معمولی با بنزین سوپر یکی باشد، اما بنزین سوپر گران‌تر باشد.
 نقش قطعات یدکی کم‌کیفیت در آلودگی هوا چیست؟
چون متوسط عمر خودروهای ما بالای ۱۰سال است بحث تعمیر و نگهداری خودروها خیلی مهم است؛ مثلا خیلی از روغن‌ها، گریس‌ها و فیلترهایی که عرضه می‌شوند کیفیت لازم را ندارند و تقلبی هستند. اینها استهلاک خودرو را بالا می‌برند.
 راهی برای تشخیص روغن و فیلتر استاندارد وجود دارد؟
متأسفانه بازار مواد مصرفی خودرو در ایران رهاست و هیچ نظارتی بر آن نمی‌شود. در حال حاضر، بیشتر روغن‌هایی که با مارک‌های خارجی در بازار عرضه می‌شوند، تقلبی هستند؛ این در حالی است که موتورهای امروزی که با استاندارد یورو۵ تولید می‌شوند روغن‌های خاص می‌خواهند که اگر استفاده نشوند هم روغن زود مستهلک می‌شود و هم موتور خودرو از بین می‌رود؛ برای همین با توجه به اهمیت موضوع، به‌نظر من همانطور که به بنزین توجه می‌شود باید به روغن و دیگر مواد مصرفی خودرو مانند فیلتر هم توجه شود تا حداقل کسانی که می‌خواهند به وظایف شهروندی خود عمل و به شکل درست از خودروی خود استفاده کنند، دچار مشکل نشوند.