خبرنگار جنگ و اقدامات حمایتی

خبرنگاران و اصحاب رسانه به موجب کنوانسیون‌های ژنو مورخ 12اوت1949 و پروتکل یک الحاقی آنها، حق دارند در زمان جنگ و ماموریت‌های حرفه‌ای خطرناک از رفتاری همانند یک غیرنظامی برخوردار باشند. فرهاد شرف پور، از خبرنگاران ارشد بحران ‌درباره جزئیات حقوق و مسئولیت‌های خبرنگار بحران و جنگ بیشتر توضیح می‌دهد.

خبرنگار مصداق «غیر نظامی» در مخاصمه هاست
طبق مفاهیم حقوق بین‌المللی بشردوستانه ناظر برحمایت از افراد در درگیری‌های مسلحانه خبرنگاران و روزنامه نگارانی که در مناطق مخاصمه مسلحانه به ماموریت‌های حرفه‌ای خطرناک اشتغال دارند، باید به‌عنوان «غیر نظامی» قلمداد شوند و تحت این عنوان به‌موجب کنوانسیون‌ها و پروتکل حاضر از حمایت برخوردار باشند، مشروط بر اینکه به اقدامی‌که مغایر با وضعیت آنها به‌عنوان غیرنظامی است مبادرت نکنند و نیز بدون آن که به حق گزارشگران جنگی وابسته به نیروهای مسلح برای برخورداری از وضعیت پیش‌بینی نشده در بند الف(4) ماده4 کنوانسیون سوم اعطاء شده است، خدشه‌ای وارد شود.

خبرنگار و «حفظ امنیت»
یک خبرنگار همانطور که در مورد چگونگی یک مصاحبه یا تنظیم زاویه‌های دوربین خود می‌اندیشد باید در مورد امنیت خود نیز فکر کند. در هر صورت خبرنگارانی که در شرایط سخت کار می‌کنند یا برای ماموریت‌های خطرناک اعزام می‌شوند، باید از آمادگی‌های لازم جسمی، روحی و فکری برخوردار باشند و بدانند چطور می‌توانند در مناطق جنگی و عرصه‌های درگیری خطر را کاهش و امنیت را افزایش دهند. دامنه خطر برای خبرنگاران از یک مسمومیت غذایی یا حادثه رانندگی تا بازداشت، گروگان گرفته شدن یا هدف گلوله قرار گرفتن متغیر است.

لزوم حمایت‌های مجامع بین‌المللی از دارندگان کارت خبرنگاری
خبرنگاران و روزنامه نگاران در زمان جنگ و ماموریت‌های حرفه‌ای خطرناک می‌توانند از کارت شناسایی که از سوی حکومت و دولتی که آنان تبعه آن هستند، یا دولتی که روزنامه نگار در قلمرو آن اقامت دارد یا رسانه خبری که روزنامه‌نگار را استخدام کرده، استفاده کنند؛ به شرط آنکه نهادها و افراد یادشده وضعیت آنان را به‌عنوان خبرنگار و روزنامه‌نگار گواهی کنند. دارندگان این گونه کارت‌ها از حمایت‌های لازم حقوق بین‌المللی بشردوستانه ناظر بر حمایت از افراد در درگیری‌های مسلحانه برخوردار هستند؛ به‌طوری که هنگام صدور این گونه کارت‌ها، روی آنها نام کشور صادر‌کننده درج می‌شود.
این کارت‌های شناسایی برای خبرنگارانی صادر می‌شود که در مناطق مخاصمات مسلحانه به ماموریت‌های حرفه‌ای خطرناک اعزام می‌شوند. دارنده این کارت‌ها باید آن را در همه حال با خود همراه داشته باشد و چنانچه دارنده کارت دستگیر شود، باید فورا کارت خود را به مقامات دستگیر‌کننده تسلیم کند تا در امر شناسایی وی مساعدت شود.
در پشت صفحه این کارت ها، نام مقام صادر‌کننده ذی صلاح، محل صدور، تاریخ صدور، عکس دارنده کارت، مهر رسمی، محل امضای دارنده کارت، نام و نام خانوادگی، تاریخ و محل تولد، نام رسانه خبری، حرفه خاص، مهلت اعتبار، طول قد، رنگ چشم، وزن بدن، رنگ مو، گروه خون و نوع آن، دین (اختیاری)، اثر انگشت سبابه دست چپ و سبابه دست راست و علامت‌های مشخص‌کننده دیگر درج می‌شود.

بی‌اطلاعی خبرنگاران بحران از حقوق خود
بیشتر خبرنگاران اعزامی‌ با اطلاعات اندکی از منطقه و قوانین بین‌المللی به‌ویژه حقوق بین‌المللی بشردوستانه بدون آگاهی از حقوق خود به‌عنوان یک ناظر مستقل وارد مناطق جنگی و بحرانی می‌شوند؛ درحالی‌که خبرنگاران باید اطلاعاتی در مورد شرایط سیاسی و قوانین محل ماموریت، همچنین قوانین کمیته‌های بین‌المللی صلیب سرخ، ارکان سازمان ملل متحد و گروه‌های سیاسی منطقه به‌دست بیاورند.

خبرنگار جنگی چه باید بداند؟
داشتن اطلاعات در خصوص جغرافیا و مردم منطقه و آشنایی اولیه با زبان منطقه محل ماموریت (حداقل دانستن جملاتی به زبان آن کشور برای استفاده در مواقع خاص) از ضروریات است. یک خبرنگار جنگی باید تجهیزات ضروری و مناسب مانند کارت شناسایی مطبوعاتی حاوی عکس، فهرستی از شماره تلفن‌های ضروری، جعبه کمک‌های اولیه، لباس مناسب، وسیله ارتباطی و در صورت امکان وسیله نقلیه مناسب برای محل ماموریت را به همراه داشته باشد. خبرنگار علاوه بر اینکه پیش از اعزام به منطقه جنگی باید مورد رسیدگی و توجه قرار گیرد، پس از بازگشت از منطقه جنگی نیز باید مورد توجه باشد و نه ‌تنها آسیب‌های جسمی، ‌بلکه آسیب‌های روانی وی نیز مورد رسیدگی قرار گیرد.