روایت‌های حوا

ناصر احدی-روزنامه‌نگار

از 21فیلم بخش مسابقه جشنواره کن امسال، کارگردانی 7فیلم بر عهده زنان بود و در نهایت هم یک زن، یعنی ژوستین تریه با «آناتومی یک سقوط»، برنده جایزه نخل طلای هفتاد و ششمین دوره این جشنواره شد.
جشنواره فیلم کن در سال‌های اخیر بابت حضور کم‌تعداد کارگردانان زن در مقایسه با مردان تحت ‌فشار قرار داشته و حضور 7کارگردان زن در آخرین دوره این جشنواره را که در نوع خود‌ یک رکورد محسوب می‌شود، می‌توان تدبیر مدیران این جشنواره برای کاستن از بار انتقادها ارزیابی کرد. همچنین، پرفروش‌ترین فیلم جهان در سال 2023، هم نامی زنانه داشت و هم کارگردانش زن بود؛ «باربی» ساخته گرتا گرویگ بیش از یک میلیارد و 442میلیون دلار فروخت و به پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینما که یک کارگردان زن آن را ساخته بدل شد. با وجود این، هالیوود هنوز بابت اینکه فرصت‌های کاری بیشتر و دستمزدهای برابر با مردان به زنان تعلق نمی‌گیرد مورد انتقاد قرار دارد.  در سینمای ایران، از آغاز سال تاکنون، 4فیلم از کارگردانان زن ‌ روی پرده رفته که شاید نسبت به 40فیلم دیگری که کارگردانان مرد داشته‌اند عدد قابل‌توجهی نباشد، اما در قیاس با سال گذشته رشد دوبرابری داشته است.‌‌‌

مکث
‌کم‌رنگ، نه خالی


سال گذشته تنها 2 فیلم از کارگردانان زن به نمایش درآمد؛ «تی‌تی» ساخته آیدا پناهنده 21میلیارد و 545میلیون تومان فروخت و‌  656هزار و500تماشاگر داشت. «ابلق» ساخته نرگس آبیار نیز 20میلیارد و 765میلیون تومان در گیشه فروش کرد و 565هزار و 556نفر به تماشای آن نشستند. (پرفروش‌تر بودن «تی‌تی» به‌رغم اینکه 56تماشاگر از «ابلق» کمتر داشته به‌دلیل اختلاف قیمت بلیت است). نکته جالب درباره میزان فروش این دو فیلم این است که هر دوی آنها از پرفروش‌ترین فیلم امسال به کارگردانی یک زن، یعنی «آهنگ دونفره»، با وجود قیمت ارزان‌تر بلیت‌شان، هم پرفروش‌تر و هم پرتماشاگرتر بودند. نکته دیگر این است که هر دوی این فیلم‌ها نسبت به «آهنگ دونفره» داستانی زنانه‌تر داشتند؛ حتی در مقایسه با «دسته دختران» و «سرهنگ ثریا» که شخصیت‌های اصلی‌شان زن هستند، «تی‌تی» و «ابلق» داستان زنانه‌تری را روایت می‌کردند. معمولا توقع از افزایش کارگردانان زن پرداختن به روایت‌های زنانه است؛ هرچند که تمام کارگردانان زن قائل به پذیرش چنین وظیفه‌ای برای خودشان نیستند.‌

سینمای زنان به روایت آمار

از میان 44فیلمی که تا اینجای سال به روی پرده رفته، 40فیلم، کارگردان مرد و 4فیلم کارگردان زن داشته‌اند. به‌عبارتی، 90.9درصد فیلم‌های امسال را مردان و 9.09درصد دیگر را زنان ساخته‌اند. «آهنگ دونفره» ساخته آرزو ارزانش، «جوجه‌تیغی» ساخته مستانه مهاجر، «دسته دختران» ساخته منیر قیدی و «سرهنگ ثریا» ساخته لیلی عاج 4فیلمی هستند که زنان آنها را کارگردانی کرده‌اند. از این چهار فیلم، «آهنگ دونفره» با 19میلیارد و 441میلیون تومان و 546هزار و 610نفر تماشاگر، پرفروش‌ترین و پربیننده‌ترین فیلمی است که  از یک کارگردان زن در سال 1402 اکران شده است‌. این فیلم که در رده هفتم جدول فروش امسال قرار دارد، در ژانر کمدی موزیکال است و 2شخصیت اصلی آن مرد هستند. «جوجه‌تیغی» که اکرانش از 24آبان آغاز شده و هنوز روی پرده است، 5میلیارد و 798میلیون تومان فروخته و با 123هزار و 747تماشاگر فعلا در رده شانزدهم جدول فروش است. این فیلم هم که نخستین تجربه کارگردانی مستانه مهاجر است، در ژانر کمدی قرار دارد و یکی از شخصیت‌های اصلی آن یک زن است.   «دسته دختران» با 4میلیارد و 280میلیون تومان فروش و 137هزار و 519تماشاگر در رده نوزدهم جدول فروش امسال قرار دارد. این فیلمِ دفاع‌ مقدسی پروداکشنی بزرگ داشت و از حضور ستاره‌ای همچون نیکی کریمی در نقش اصلی بهره می‌برد، اما در اکران مورد توجه سینماروها قرار نگرفت. «سرهنگ ثریا» هم که اکرانش از 10آبان آغاز شده، همچنان در سینماهای معدودی در حال نمایش است و با یک میلیارد و 446میلیون تومان و 36هزار و 187تماشاگر، رده بیست‌ونهم جدول فروش را به‌ خود اختصاص داده است. این فیلم را می‌توان با مسامحه، درام زندگینامه‌ای قلمداد کرد که یک زن در مرکز داستانش قرار دارد.