نقاشی‌های دیواری از جنس شهر نیستند

 مهرنوش مهرجو| رشت- خبرنگار:

در سال‌های اخیر بسیاری از شهرها با پیروی از پایتخت، به تدریج برای زیباسازی شهر به نقاشی‌های دیواری رو آورده‌اند. یکی از جلوه‌های زیبای شهر، همین آرایه‌های و جلوه‌های بصری است که می‌تواند تا حدی، فضای خشن و زمخت شهری را تلطیف کند. بخشی از این نقاشی‌ها قطعا پیامی نشانه‌ای است که بیشتر از پیام‌های شفاهی و کتبی، می‌تواند افکار عمومی را به خود جلب کند. این نوع پیام‌ها از گذشته‌های دور نیز وجود داشته است. ایجاد زیبایی‌های بصری موجب آرامش درونی شهروندان خواهد شد. اما رشت از این شاخصه محروم است. اندک نقاشی‌‌های دیواری هم که وجود دارند سمت و سوی مشخص، منسجم و هدفمندی ندارند.


هدف پیام‌رسانی است

استاد دانشگاه هنر و معماری گیلان گفت: هدف از نقاشی‌های دیواری در شهر، پیام‌رسانی است. این پیام می‌تواند سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و یا فقط زیباشناسانه یا برای یادبود انسانی باشد. این البته به مکان و موقعیت جغرافیای شهری بستگی دارد. «حامد بهروزکار» بیان کرد: نقاشی دیواری 2 نوع است، نقاشی دیواری فضای بسته و نقاشی دیواری فضای باز که اغلب از این نوع در شهرها استفاده می‌شود، چون سریعا مردم را تحت تاثیر قرار می‌دهد و حس خوب یا اندیشمندانه‌ای در شهروند ایجاد می‌کند. 


اجرای ناقص نقاشی دیواری در رشت

این استاد دانشگاه ادامه داد: نقاشی دیواری خوب در رشت به هیچ عنوان دیده نمی‌شود. اگر هم مفهومی پشت این آثار باشد آنقدر ضعیف و ناقص اجرا شده‌اند که آدم رغبتی برای مشاهده پیدا نمی‌کند. البته این مساله هم دلایلی دارد. مثلا کیفیت مواد مورد استفاده خیلی پایین و ارزان است که البته هنرمندان می‌گویند شهرداری بودجه نمی‌دهد که کم و بیش صحیح است.

 شهرداری هم می‌گوید هنرمند اول کار را انجام بدهد و بعد هزینه را دریافت کند که این مساله هم درست است و البته روند اداری خاص خود را دارد. در بسیاری از موارد هم دریافت پول زمان زیادی می‌برد و هنرمند برای مبالغ بسیار ناچیز باید مدت‌ها دوندگی کند.

وی افزود: به همین دلیل آنها که اهل هنر هستند غالبا در پی این کارها نیستند و آنهایی هم که علاقه نشان می‌دهند پس از مدت کوتاهی به کارهای بی‌ارزش رو می‌آورند تا از لحاظ اقتصادی برای آنها به صرفه باشد. به همین دلیل ظاهر شهر اینگونه شلوغ و بی هویت می‌شود. این ضعف در مورد مجسمه‌های موجود در شهر هم دیده می‌شود. این کارشناس هنری همچنین با اشاره به بهره نگرفتن از متخصصان و هنرمندان معتبر در این امور گفت: اهداف بسیاری برای نقاشی دیواری می‌توان برشمرد. یکی از به روزترین این اهداف، پیام‌های   زیست‌محیطی است. برای مثال در تمام دنیا به کاهش مصرف پلاستیک اشاره می‌کنند، اما ما پیام‌های محیط زیستی از این دست را نیز روی بنرهایی می‌نویسیم که خودشان پلاستیکی هستند.
بهروزکار افزود: این امر نشان دهنده آن است که نگاه به این مسائل جدی نیست و بسیار سطحی و بیشتر رفع تکلیف است. برای مثال تا به امروز از من به عنوان کسی که در عرصه هنر هم علمی و هم عملی کار کرده‌ام هیچ دعوتی نشده که در مورد زیباشناسی و زیباسازی شهر نظری ارائه دهم، اما من در رسانه‌ها خیلی صحبت و نقد کرده‌ام، چون می‌خواهم در کنار دیگر همکاران در این زمینه چشم بینا و زبان گویایی برای شهروندان باشم. شاید برای همین است که از امثال ما کمتر دعوت به همکاری می‌شود. 


نقاشی متناسب با رطوبت زیاد 

«سیاوش یحیی‌زاده» نقاش و هنرمند سرشناس گیلانی، هم این نوع پروژه‌های هنری را دارای نقصان و مشکلات ماهیتی دانست و گفت: در شهری که اینگونه شلوغ است و پیاده‌روی آن عموما پر از دستفروشان است که نمادی از بیکاری محسوب می‌شود، اساسا نقاشی دیواری چه اهمیتی می‌تواند داشته باشد؟ مخاطب نقاشی دیواری چه کسانی هستند؟ رانندگان یا افراد پیاده؟ و بعد با توجه به اقلیم رشت که دیوارها اغلب رطوبت شدید دارند و رنگ‌هایی که اغلب ارزان و نازلند و خیلی دوام نخواهد داشت، چندان کاربرد واقعی هم نخواهند داشت.  

وی همچنین تاکید کرد: باید ببینیم که سازمان زیباسازی چه هدفی را دنبال می‌کند؟ آیا صرفا یک بودجه‌ای است که باید صرف شود و این شهر سراسر مشکل را بزک کند و مسئول مربوط برای خود یک بیلان کاری ارائه دهد یا نه، هدف پیام‌رسانی به شهروندان و گردشگران است و پیام‌هایی از جمله صلح، محیط زیست و اثرات آن در روحیه مردم واقعا اهمیت دارد؟ به نظر من اگر این چنین بود باید از افراد خبره و صاحبنظر و یا یک تیم کارشناس هنرهای تجسمی استفاده
 می‌شد. 

این کارشناس هنری همچنین افزود: نقاشی دیواری اگر هنرمندانه اجرا شود، می‌تواند به تنهایی عامل جذب توریست باشد. در این عصر ارتباطات شاید یک نقاشی زیبا روی دیوار بتواند در شهرها و حتی کشورهای دیگر نیز مورد پسند و توجه قرار بگیرد. اما این اتفاق در رشت نیفتاد و مثل سایر کارهایی که  برای زیباسازی شهر انجام شد. یحیی‌زاده ادامه می‌دهد برای مثال مجسمه‌ها و سردیس‌های موجود در شهر که معلوم نیست این ناتورالیسم ریشه در کدام فرهنگ دارد؟ این نقاشی‌ها هم بدون ارزش‌های هنری‌اند. 


تاریخچه نقاشی‌های دیواری

استاد هنر دانشگاه هنر و معماری گیلان گفت: از نظر تاریخی، نقاشی‌های دیواری همیشه وجود داشته و جزو اولین هنرها بوده است. به خاطر اینکه بشر از ابتدا روی دیوارها نقاشی می‌کشیده است، دیوار غارها، معابد و کلیساها و.... سال‌ها طول کشید تا انسان توانست روی بوم نقاشی و یا پارچه کار کند. 
«حامد بهروزکار» با بیان اینکه این نوع هنرهای دیواری در جهان نمونه‌های قدیمی و مشابه زیادی دارد، افزود: نقاشی دیواری صرفا هنر نیست، ولی می‌تواند هنری هم باشد. چون اگر ما در تاریخ هنر جهان به نقاشی‌های قرن بیستم نگاه کنیم نقاشی‌های دیواری بسیار خوبی داریم که نقاشان بزرگی آنها را خلق کرده‌اند. مثل سیکه ایروس، نقاش مکزیکی، یا دیه گو ریورا. 

وی اظهارکرد: اینها نقاشان دیواری بودند که برای اولین بار در قرن بیستم میلادی پیام‌های اجتماعی خودشان را در نقاشی‌ها گنجاندند و حتی مورد استقبال آمریکایی‌ها قرار گرفتند. همین نقاشی‌ها باعث شد از ریورا دعوت کردند تا چندین بنای بزرگ را نقاشی کند. بنابراین، نقاشی دیواری هنر ارزشمند و تاثیرگذاری است. اگر تاثیر گذار نبود تا امروز دوام نمی‌یافت.