مزاحمت خورشید برای مریخ و زمین

زهرا خلجی-روزنامه‌نگار

ناسا مدت زیادی است روی مریخ به‌دنبال کشف منشا زندگی است. نزدیک به دو دهه است که کاوش‌های مختلفی روی این سیاره به‌اصطلاح سرخ انجام شده است تا از پتانسیل آن برای زندگی احتمالی بشر پرده برداری شود. به جز آمریکا، چین نیز برای کشف رمز و رازهای مریخ در تلاش است. اما این کاوش‌ها از این هفته به‌مدت 14روز به حالت کما در خواهد آمد. پدیده تقارن خورشیدی که با قرار گرفتن خورشید بین مریخ و زمین اتفاق می‌افتد، قرار است در سیستم ارسال داده‌های کاوشگران مریخ تداخل ایجاد کند. این توفیقی اجباری برای استراحت نصفه و نیمه روبات‌هایی است که هر روز در حال کشف تازه‌های مریخ هستند.‌

تقارن خورشیدی چیست؟
تقارن خورشیدی یکی از پدیده‌های جذاب در منظومه شمسی است. این اصطلاح زمانی به‌کار می‌رود که یک سیاره یا دیگر اجرام منظومه شمسی در سمت مخالف خورشید از منظر زمین قرار بگیرند. تقارن خورشیدی تقریبا هر 26ماه، زمانی که خورشید بین مریخ و زمین قرار می‌گیرد رخ می‌دهد که در این شرایط ارتباط بین دو سیاره مختل می‌شود. طی روزهایی که تقارن خورشیدی زمان می‌برد، خورشید باعث اختلال در انتقال رادیویی بین دو سیاره می‌شود.

اختلال در ارسال داده‌ها
روبات‌های مریخ نورد ناسا که چند سالی است برای اکتشاف روی سطح سیاره سرخ می‌چرخند، در این دو هفته‌ای که خورشید بین زمین و مریخ قرار گرفته است می‌توانند تاحدی حداقل در بحث ارسال داده، استراحت کنند. از آنجایی که مریخ نوردهای مریخ استقامت و کنجکاوی به همراه هلی‌کوپتر اینگیوتی و مدارگرد شناسایی مریخ و مدارگردهای ادیسه و MAVEN از زمین و مقر ناسا کنترل می‌شوند در این مدت قادر به دریافت دستورات و ارسال اطلاعات نیستند. البته ناسا برای روبات‌های خود نگران است و این نگرانی بجاست چرا که به‌گفته مهندسان این آژانس فضایی آمریکا، اختلال در ارسال دستورات این ابزارها خطرناک است چون تداخل خورشید می‌تواند تأثیر مضری روی آنها داشته باشد.

تفاوت مقارنه خارجی و داخلی
در وضعیتی که یک سیاره از منظر زمین درست در پشت خورشید قرار بگیرد، مقارنه خارجی اتفاق می‌افتد قرارگیری‌خورشیددرمیانه  برای همه سیارات بجز ‌ماه رخ می‌دهد. اما وقتی دو سیاره مانند عطارد یا زهره از منظر ناظر زمینی بین خورشید و زمین قرار بگیرند مقارنه داخلی رخ داده است. مقارنه ‌ماه و خورشید از نگاه زمین همواره مقارنه داخلی است. پدیده خورشیدگرفتگی نیز یک مقارنه داخلی است که با تداخل‌ ماه اتفاق می‌افتد.

برنامه‌ریزی برای جلوگیری از ضرر
 ناسا برای پیشگیری از هرگونه مشکلی، یک برنامه‌ریزی کامل برای استراحت و فراغت از انجام دستورات برای روبات‌ها تدارک دیده است تا زمانی که سیاره‌ها به موقعیت‌های خود برگردند و شرایط به حالت عادی بازگردد. تقارن خورشید با مریخ از روز شنبه این هفته آغاز شده و تا 25نوامبر (4آذر) ادامه خواهد داشت. در این مدت روبات‌ها می‌توانند به جمع‌آوری داده‌ها برای ماموریت‌های خود ادامه دهند اما امکان ارسال این اطلاعات وجود ندارد. البته به‌گفته ناسا خطر دیگری که وجود دارد این است که یک آنتن مجهز به ردیابی خودکار، به‌جای ماهواره، حرکت خورشید را زمانی که سیاره‌ها دیگر در یک راستا نیستند، همچنان آنها را دنبال کند. این اتفاق به این دلیل است که خورشید به‌عنوان یک مولد نویز الکترومغناطیسی بزرگ عمل می‌کند که سیگنالی بسیار قوی‌تر از سیگنال ردیابی ماهواره ایجاد می‌کند. روبات کنجکاوی در حالت خودمختار، همه حرکات و عملیات علمی فعال را به حالت تعلیق در می‌آورد، اما آزمایش‌های مستقل از ارتباط را حفظ می‌کند.

قدمت مریخ نوردها
بیش از دو دهه است که روبات‌های مریخ نورد ناسا هر روز روی سطح مریخ حضور دارند و از ابزارهای مختلف برای درک این جهان عجیب و پتانسیل آن به‌عنوان زیستگاهی برای زندگی در گذشته یا حال استفاده می‌کنند. در طول این مدت، همه کاوشگرها تقریباً هر دو سال یک‌بار به‌مدت دو هفته از نظر ارسال داده غیرفعال می‌شوند که علت آن تقارن خورشیدی است.