دهه 60؛ نوستالژی و قاعده بازی

دهه 60 چگونه به عنوان یک برند محبوب به فیلم ها و سریال ها راه یافت ؟وقتی وارد دهه70 شدیم به‌نظر می‌رسید که همه دوست دارند به‌سرعت از بسیاری از مصادیق و نشانه‌های دهه60، فاصله بگیرند به اواخر دهه80که رسیدیم، آن‌قدر از دهه60گذشته بود که بشود از آن نوستالژی ساخت. بچه‌های دهه60حالا سال‌های جوانی‌شان را پشت سر می‌گذاشتند و به دهه90که رسیدیم، شرایط آن‌قدر تغییر کرده بود که به‌نظر می‌رسید حسرت‌خواری معمول برای گذشته، یکی از مصادیق مهمش را در دهه60جست‌وجو می‌کند؛ در سادگی و صفای آن دوره که هر نکته کوچکی می‌توانست یک اتفاق مهم باشد.
پخش سریال «وضعیت سفید» به این شرایط دامن زد و در همین سال‌ها دفترچه‌های مشق دهه‌شصتی و ساندویچی‌های دهه‌شصتی از راه رسیدند و بچه‌های دیروز و جوانان سرخورده امروز، حتی برای برنامه کودک آن سال‌ها هم دلتنگ شدند. گذشت زمان و جادوی نوستالژی انگار تمام حسرت‌ها و حرمان‌های آن دوره سخت را محو کرده بود و حالا همه دلتنگ دوران «آقای حکایتی» و «هاچ زنبور عسل» بودند.
تا چشم به‌هم زدیم تب نوستالژی دهه60گسترش یافت و فیلم‌ها و سریال‌ها هم به آن پرداختند.

گزارش1
سریال ها
سفر در تاریخ
فهیمه پناه‌آذر-روزنامه‌نگار

تب رجعت به دهه60 در سریال‌های تلویزیونی گل کرده و این رویه به شبکه نمایش خانگی که حالا طرفدارانش بیشتر از تلویزیون است رسیده است. تولید سریال‌هایی که قصه‌اش به این دهه برمی‌گردد از اوایل دهه90 آغاز شد. گفته می‌شود همیشه بازگشت به گذشته در قالب قصه و درام برای هر مخاطب تلویزیونی دلنشین است. شاید پربیننده‌ترین سریال‌های سیما همین قصه‌های دهه60 هستند. دهه شصتی که بسیاری از اتفاقات تلخ و شیرین در آن سپری شد. به‌زعم برخی از کارشناسان، دهه60 دوره‌ای است که عمده افراد جامعه از طبقات متفاوت خاطرات مشترکی دارند. افرادی که در دهه60 زیست کرده‌اند یعنی در آن دوره به دنیا آمده یا زندگی کرده‌اند خاطرات جمعی زیادی دارند. همین‌خاطرات در تصویر می‌تواند برای بیننده امروز جذاب و نوستالژیک باشد. دهه60 در عین اینکه یک برهه استراژیک برای ایرانی‌ها محسوب می‌شود، واجد کارکردهای نوستالژیک هم بوده‌است که بخش مهمی از هویت فردی و ملی ما را دربرمی‌گیرد. به همین دلیل تلویزیون و سینمای ایران به روایت و بازنمایی دهه60 به‌شدت علاقه‌مند است و در سال‌های اخیر توجه به این دهه از طرف فیلمنامه‌نویسان و کارگردان‌ها بیشتر شده ‌است. درحقیقت سفر در تاریخ می‌تواند موقعیت‌های بدیعی را به لحاظ داستانی برای فیلمنامه‌نویس‌ها فراهم کند که هم تازگی دارد و هم می‌تواند متناسب با دیدگاه فیلمنامه‌نویس و کارگردان پیش رود.در دهه90 بسیاری از سریال‌های ساخته شده قصه‌اش به دهه60 و به‌خصوص دوران جنگ بازمی‌گردد.‌

پنجمین خورشید

فیلمنامه این سریال بر پایه یک ماجرای تخیلی بنا نهاده شده‌ است. شخصیت اصلی قصه با یافتن کتیبه‌ای با 5خورشید امکان این را می‌یابد که در زمان سفر کند و از دهه60 به دهه80 رفت‌وآمد داشته ‌باشد.
وضعیت سفید

«وضعیت سفید» شاید نوستالژیک‌ترین سریالی باشد که در کنار روایت قصه خانواده‌ای بزرگ که در دوران موشک‌باران در حومه شهر تهران پناه گرفته‌اند بیش از هر چیز جزئیات این دوره از زندگی مردم ایران را نمایش می‌داد.

نیسان آبی

فصل اول نیسان آبی قصه 2 دوست قدیمی است که روزی روزگاری عاشق 2خواهر به اسم زری و پری شدند و با آنها ازدواج کردند. ‌منوچهر هادی کارگردانی فصل اول را به‌عهده داشت. فصل دوم این سریال به کارگردانی مسعود اطیابی‌ساخته می‌شود.

برف بی‌صدا می‌بارد

قصه این سریال بلند از دهه60 شروع می‌شود. روایت ماجرای یک خانواده که معمولا در سریال‌های ایرانی همچون کیمیا، ستایش و... دیده می‌شود.

گزارش2
فیلم‌ ها
بازنمایی دهه60 در دهه90
شقایق عرفی نژاد-روزنامه‌نگار

از میانه دهه80 و با گذشت یک‌دهه از سال‌های دهه60، ایرانیان کم‌کم شروع به مرور خاطرات این دهه خاص کردند.  نسل دهه 60که حالا به ‌جوانی رسیده بودند، شروع به بازگویی خاطراتشان و همین‌طور ساختن خاطرات و علایق مشترکشان کردند. این موضوع در سینما هم مورد توجه قرار گرفت و فیلم‌هایی ساخته شد که داستانشان در دهه 60می‌گذشت و سبک زندگی و شرایط اجتماعی آن دوران را بازنمایی می‌کرد.
این فیلم‌ها با استقبال بسیار خوب تماشاگران هم روبه‌رو شدند؛ هرچند از نظر معیارهای فیلمسازی‌ و استانداردهای سینمایی، فیلم‌های موفقی نیستند.

اخراجی‌ها

اخراجی‌ها، ساخته پرسروصدای مسعود ده‌نمکی، از نخستین فیلم‌هایی بود که فضای دهه60 را در اواسط دهه80 تصویر می‌کرد. نخستین فیلم از این مجموعه سه‌گانه که سال86 روی پرده رفت، داستان چند جوان جنوب شهری بود که هرکدام با مشکلات خاص و به دلایل مختلف به جبهه می‌روند. یکی از آنها که لات محله است، برای به‌دست آوردن دختر مورد علاقه‌اش به جبهه می‌رود، یکی از آنها معتاد است، دیگری ترسوست و بقیه هم مشکلات خودشان را دارند. حضور جمع آنها در جبهه داستان‌های بامزه‌ای را رقم می‌زند. این کمدی با فروش بیش از 2میلیارد تومان در سال86 (معادل ۳۰۰میلیارد تومان در سال۱۴۰۲) پرفروش‌ترین فیلم سال86 شد. بخش زیادی از فیلم در فضای جبهه می‌گذرد و البته بخشی از داستان هم در شهر و خانه جریان دارد.  در هر دو قسمت و به‌خصوص در فضای شهری، می‌شود بازنمایی سبک زندگی، لباس پوشیدن و خانه‌های دهه60 را دید.

ضدگلوله
ضد‌گلوله به‌کارگردانی مصطفی کیایی و با بازی مهدی ‌هاشمی، ژاله صامتی، مسعود کرامتی و محسن کیایی، در اواسط دهه۶۰ و در زمان جنگ ایران و عراق می‌گذرد و درباره مردی میانسال در تهران است که کارش قاچاق نوارهای لس‌آنجلسی و فیلم‌های ویدئویی است. او بر اثر یک اتفاق درمی‌یابد که توموری در سر دارد و تا 2ماه دیگر بیشتر زنده نخواهد ماند. این اتفاق باعث می‌شود تصمیم بگیرد به جبهه برود، اما هیچ گلوله‌ای به او کارساز نیست. فیلم در فضایی کمدی زندگی روزمره و دغدغه‌های مردم در آن سال‌ها را نمایش می‌دهد.‌

نهنگ عنبر 1 و 2
یکی از موفق‌ترین کمدی‌هایی که در میانه دهه 90اکران شد، نهنگ عنبر سامان مقدم بود. این فیلم با مشکلاتی که برای مجوز پیدا کرد و با 2بار انجام اصلاحات، توانست در اردیبهشت سال94 روی پرده برود و تبدیل به دومین فیلم پرفروش آن سال شود. موفقیت این فیلم باعث شد 2سال بعد سامان مقدم، نهنگ عنبر2 را با عنوان سلکشن‌رؤیا بسازد. نهنگ عنبر2، ارژنگ و رویا را در دوران میانسالی تصویر می‌کند.

هزارپا

هزارپا ساخته ابوالحسن داوودی درباره رضا و منصور 2دوست صمیمی ‌و دله‌دزد است که اوایل دهه60 زندگی می‌کنند. ‌فیلم البته نقدهای منفی دریافت کرده، اما در زمان اکران با استقبال بی‌نظیر تماشاگر مواجه شد و حتی عنوان پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران را هم به‌دست آورد؛ هرچند که ملاک چنین محاسباتی مشخص نیست، اما به هرحال نشان از اقبال مخاطب به بازسازی فضاهای دهه 60 و نوستالژیک دارد. مثل نهنگ عنبر ‌ در این فیلم هم رضا عطاران حضور دارد و علاوه بر او جواد عزتی، سارا بهرامی‌ و مهران احمدی هم در آن بازی می‌کنند.‌