رکورد کاهش نرخ بیکاری شکست

احمد میرخدائی- روزنامه‌نگار

نرخ بیکاری کشور در تابستان 1402 با تداوم نزول، به 7.9 درصد رسید؛ این رقم، 0.1 واحد درصد کمتر از هدف‌گذاری آرمانی در برنامه‌های توسعه و اسناد بالادستی کشور است.
به گزارش همشهری، آمارهای رسمی از تداوم نزول نرخ بیکاری حکایت دارد؛ بر اساس آخرین اطلاعات مرکز آمار ایران، در تابستان امسال حدود 907 هزار نفر در مقایسه با تابستان پارسال به جمعیت شاغلان کشور اضافه شده است. این یکی از بی‌سابقه‌ترین اعداد برای خالص اشتغال فصلی در تاریخ محاسبه و انتشار آمار بازار کار ایران است.

یخ نرخ مشارکت باز شد
آخرین اطلاعات منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران از تحولات بازار کار کشور در تابستان 1402 نشان می‌دهد در این فصل، نرخ مشارکت اقتصادی با افزایش 0.6 درصدی به 41.6 درصد رسیده است؛ به این معنا که در تابستان امسال، به ازای 754 هزار نفری که در این فصل وارد سن کار (15 سالگی) شده‌اند، 689 نفر به جمعیت فعال اقتصادی کشور افزوده شده و جمعیت غیرفعال کشور فقط 65 هزار نفر افزایش یافته است.‌

نمای بازار کار ایران به روایت آمار
اقتصاد ایران سال‌هاست که از توسعه حوزه‌های نامولد و تضعیف حوزه‌های مولد رنج می‌برد؛ اتفاقی که عمدتاً ناشی از رشد تورم افسارگسیخته و تداوم توزیع رانت به نفع اقلیت بوده و در نتیجه آن، اشتغال‌زایی به حاشیه رانده شده و نرخ بیکاری کشور برای سال‌های طولانی 2رقمی مانده است. در یکی دو سال اخیر اما ورق در بازار کار برگشته و به‌تدریج مسائلی که سال‌ها به‌صورت آرمان در برنامه‌های بالادستی مدنظر قرار می‌گرفت، به واقعیت‌هایی مشهود در آمارهای رسمی تبدیل شده است. اتفاقات مثبت بازار کار در نرخ مشارکت، افزایش جمعی شاغلان، کاهش نرخ بیکاری، تعدیل نرخ بیکاری جوانان و افزایش سهم فارغ‌التحصیلان از بازار کار در حال نمایان شدن است.

رشد جمعیت شاغلان
در دوره کرونا بدترین ضربه به بازار کار ایران وارد شد و علاوه بر ریزش شدید نرخ مشارکت اقتصادی، در آمارهای رسمی نیز 1.2 میلیون نفر از شاغلان از بازار حذف شدند. در ادامه به دلیل پایین ماندن نرخ مشارکت، نرخ بیکاری توانست تا حدودی کاهش پیدا کند؛ اما بعد از آن با اتمام کرونا و افزایش فشارهای معیشتی، سیل متقاضیان جدید وارد بازار کار شد که خوشبختانه با سیاست‌های تسهیل تولید، احیای واحدهای راکد و روشن شدن موتور اشتغال‌زایی دولت سیزدهم، تعداد بیشتری از آنها موفق به اشتغال شدند. بر اساس آمارهای رسمی، در تابستان امسال جمعیت شاغلان کشور به بیش از 24 میلیون و 685 هزار نفر رسیده که حدود 907 نفر بیشتر از تابستان سال قبل است.‌

عبور نرخ بیکاری از آرمان 8 درصدی
 بررسی نرخ بیکاری افراد ۱۵ ساله و بیشتر در فصل گذشته نشان می‌دهد که ۷.۹ درصد از جمعیت فعال کشور در این فصل بیکار بوده‌اند. این رقم از سال 1375 تاکنون که انتشار آمار بیکاری در دستور کار قرار گرفته، پایین‌ترین رقم نرخ بیکاری فصلی محسوب می‌شود و در حالی محقق شده که در چندین برنامه توسعه کشور، برای رسیدن نرخ بیکاری به 8 درصد هدف‌گذاری شده بود که البته هرگز محقق نمی‌شد. بررسی روند تغییرات نرخ بیکاری کشور در فصل تابستان حاکی از آن است که این شاخص نسبت به فصل بهار 0.3 درصد و نسبت به تابستان سال قبل یک درصد کاهش یافته است. طبق این آمار، در اقتصاد ایران 2 میلیون و 115 هزار و 828 نفر بیکار هستند و این تعداد 217 هزار و 629 نفر کمتر از تابستان سال قبل است.

گشایش در اشتغال جوانان
در تابستان امسال، نرخ بیکاری جوانان ۱۵ تا ۲۴ ساله کشور ۲۰.۱ درصد و نسبت به تابستان پارسال 2.9 درصد کمتر است. همچنین بررسی نرخ بیکاری گروه سنی ۱۸ تا ۳۵ ساله نشان می‌دهد که 15 درصد از جمعیت فعال در این گروه سنی بیکار بوده‌اند که جمعیت آنها 1.2 درصد کمتر از تابستان سال قبل است. بر اساس تازه‌ترین آمارها، در بازار کار ایران 536 هزارنفر در سن 15 تا 24 سال بیکار هستند که این رقم بیش از 57 هزار نفر نسبت به تابستان قبل کاهش نشان می‌دهد. همچنین جمعیت بیکاران در گروه سنی 18 تا 35 سال به یک‌میلیون و 520 هزار و 635 نفر رسیده که 122 هزار و 637 نفر کمتر از تابستان سال قبل است.

بازگشت زنان به بازار کار
از دیگر اتفاقات مثبت در بازار کار تابستان امسال، معکوس شدن جریان ورودی زنان به بازار کار است که به افزایش 0.9درصدی نرخ مشارکت آنها و رشد یک‌درصدی جمعیت شاغلان زن کشور منجر شده است. براساس اطلاعات مرکز آمار ایران، در تابستان امسال نرخ بیکاری زنان به 14.6درصد رسیده که گرچه نسبت به نرخ مشارکت اقتصادی 68.6درصد مردان بسیار پایین به‌نظر می‌رسد، اما شتاب رشد آن بهتر بوده است. طبق آمار، افزایش نرخ مشارکت مردان در تابستان امسال نسبت به تابستان سال قبل 0.2درصد بوده درحالی‌که نرخ مشارکت اقتصادی زنان 0.9درصد است. از نگاهی دیگر، جمعیت شاغلان مرد 0.9درصد افزایش داشته و سهم آنها به 64.3درصد رسیده است و در مقابل سهم زنان از اشتغال با افزایش یک‌درصدی به 12.3درصد رسیده است. در مورد نرخ بیکاری نیز، درحالی‌که نرخ بیکاری کشور یک درصد کاهش پیدا کرده، کاهش نرخ بیکاری مردان 0.9درصد و کاهش نرخ بیکاری زنان 1.8درصد ثبت شده است.

اوضاع تحصیل‌کرده‌ها
در تابستان امسال، 905 هزار و 149 نفر از بیکاران کشور دارای مدرک تحصیلی از دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی بوده‌اند که این تعداد 42.8 درصد کل جمعیت بیکاران کشور است. بر اساس آمارها، در این فصل، نرخ بیکاری گروه فارغ‌التحصیلان آموزش عالی با 1.2 درصد کاهش به 12 درصد رسیده است. در مقابل، 26.8 درصد از کل اشتغال کشور معادل 6 میلیون و 616 هزار نفر مربوط به این گروه بوده و سهم آنها از اشتغال نسبت به تابستان سال قبل 0.3 درصد افزایش پیدا کرده است.

بهبود اوضاع در بخش کشاورزی
یکی از اتفاقات مثبت در بازار کار تابستان امسال، توقف ریزش اشتغال بخش کشاورزی و جذب نیروی کار جدید در این بخش بوده است. درحالی‌که در یک سال گذشته، همواره آمارهای رسمی اشتغال بخش کشاورزی در حال کاهش بود، در تابستان امسال این روند متوقف شده و جمعیت شاغلان کشاورزی 58 هزار و 751 نفر افزایش پیدا کرده است. البته، همچنان قدرت جذب اشتغال این بخش نسبت به بخش‌های صنعت و خدمات پایین‌تر است و به همین واسطه، سهم بخش کشاورزی به دلیل جذب تعداد کمتری از شاغلان جدید، 0.3 درصد نسبت به تابستان سال قبل کاهش نشان می‌دهد.

خدمات در صدر
بخش خدمات به‌عنوان بزرگ‌ترین بخش از بازار کار ایران، در تابستان سال جاری حدود 483 هزار نفر شاغل جدید جذب کرده و سهم خود را از بازار کار کشور به 50.5 درصد رسانده که 0.1 درصد بیش از تابستان سال قبل است. در کنار بخش خدمات، بخش صنعت نیز عملکرد مقبولی داشته و با افزایش 0.2درصدی، سهم خود از بازار کار کشور را به 34درصد رسانده است. در تابستان امسال، 370 هزار و 503 شاغل جدید، جذب بخش صنعت شده‌اند تا تعداد شاغلان این بخش به مرز 8.4 میلیون نفر برسد.

بیکاری تک‌رقمی در 23 استان
در تابستان سال جاری و در شرایطی که میانگین نرخ بیکاری کل کشور به 7.9 درصد رسیده است، نرخ بیکاری استان‌ها در محدوده 5.1 تا 12.5 درصد در نوسان بوده است درحالی‌که در تابستان سال قبل، این بازه بین 5.5 تا 22.6 درصد قرار داشت. در این فصل استان‌های آذربایجان غربی و خراسان شمال با نرخ بیکاری 5.1 درصدی، بهترین بازار کار را تجربه کرده‌اند و استان سیستان و بلوچستان با نرخ بیکاری 12.5 درصدی بالاترین نرخ بیکاری را به خود اختصاص داده است. پدیده این فصل در بازار کار استان هرمزگان بوده که نرخ بیکاری آن از 22.6 درصد در تابستان 1401 به 11.5 درصد در تابستان 1402 کاهش پیدا کرده است.