زخم زیتون؛ شکوه مقاومت

فهیمه پناه‌آذر-روزنامه‌نگار

در هنگامه جنگ ایران و عراق و پس‌ازآن، سینمایی به نام دفاع‌مقدس در میان دیگر ژانرهای سینمایی متولد شد؛ ژانری که در دهه‌هایی توانست سهم قابل‌توجهی از فیلم‌های سینمای ایران را داشته باشد. بعدها بحث مقاومت در کشورهای همسایه و منطقه شکل گرفت و در کنار سینمای دفاع‌مقدس، سینمای مقاومت خلق شد؛ سینمای مقاومتی که در‌بردارنده دفاع‌مقدس هم شد. می‌توان گفت‌ زمانی سینمای مقاومت شکل گرفت که مبحث مقاومت در منطقه مطرح شد. مقاومتی که از آن حرف می‌زنیم، ریشه در مقاومت مردم فلسطین و مردم منطقه دارد و حالا بیشتر از 3دهه است که سینمای مقاومت شکل گرفته است. در بسیاری از شاخه‌های هنری، هنر مقاومت خلق شده است و جشنواره‌های مختص آن برگزار می‌شود. در حوزه سینمای مقاومت هم جشنواره برگزار می‌شود اما با نگاهی به تولید و اکران این نوع فیلم‌ها، هنوز هم نتوانسته‌ایم آثاری کامل، قابل دفاع و جهانی خلق کنیم؛ هر‌چند داستان‌ها و خاطرات زیادی مانده است. این سینما، سینمایی ایدئولوژیک و حساس است که نیاز به توجه و سرمایه‌گذاری‌های اساسی دارد؛ نکته‌ای که تا حد زیادی در مورد سینما و حتی در جشنواره مقاومت مغفول مانده است. کیفیت حرف اول تولید در سینمای مقاومت را می‌زند و اگر از لحظه نگارش فیلمنامه تا تولید این کیفیت حفظ شود، به‌طور حتم مخاطب ایرانی و حتی جهانی خود را خواهد داشت. سینمای مقاومت مانند دفاع‌مقدس قابلیت تبدیل شدن به یک ژانر ملی را دارد. به‌ عقیده برخی از فعالان سینما، واژه مقاومت یکی از جذاب‌ترین، زیباترین و حماسی‌ترین عنوان‌هایی است که می‌توان به یک اثر هنری داد.

راهی برای جهانی شدن سینمای مقاومت

سیدمحمد حسینی، مدیر انجمن سینمای انقلاب و دفاع‌مقدس و همچنین مدیر گروه فیلم و سریال بنیاد روایت فتح، سینمای مقاومت را از 2 جهت قابل بحث و کنکاش خواند.
حسینی در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید:حجم فعالیت در عرصه سینمای مقاومت قابل بحث است؛ یک موضوع آن مربوط به کمیت در این حوزه است؛ کمیتی که دلالت بر کیفیت دارد. موضوع دیگر محتوا و نوع نگاه حاکم بر جریان سینمای مقاومت است. درباره این دو موضوع می‌توان بحث‌های کارشناسی انجام داد؛ اما آنچه به ذهنم می‌رسد این است که ما در حوزه کمیت دچار نقص جدی هستیم. به‌طور مثال یک اتاق 12متری وقتی با یک فرش 2متری مفروش می‌شود این عیب نیست اما یک نقص بزرگ است.
وی در ادامه تصریح می‌کند:در طول این سال‌ها بسیاری از خاطرات و داستان‌های واقعی در دل جریان مقاومت باقی مانده، داستان‌هایی از بازماندگان و سربازان که می‌تواند به فیلم‌های بزرگ و مؤثر تبدیل شود. ما نتوانستیم این نقص را برطرف کنیم.

سینمای مقاومت و روایتگری کشورها
مدیر گروه فیلم و سریال بنیاد روایت فتح همچنین می‌گوید: سینمای مقاومت آنقدر جذابیت دارد که حتی به از لحاظ ملاحظات تجاری هم می‌تواند باعث شود خیلی  کشورها به آن بپردازند. کشورهایی چون هند و چین که حتی در آن دخیل نیستند هم درباره‌اش فیلم ساخته‌اند. ترکیه آنقدر آثار متعدد ساخته که به نوعی روایتگری را در دستش گرفته است. به‌طور مثال ترکیه که خودش در ایجاد برخی اتفاقات در مناطق کردنشین مقصر است، شروع به ساختن فیلم در این زمینه می‌کند و خودش در فیلم‌هایش قهرمان می‌سازد. این روایتگری و نگاه خودشان است و حق خودشان است و نمی‌توان به آنها ایراد گرفت اما ما به لحاظ محتوایی در خلق فیلم‌های سینمای مقاومت دچار ضعف جدی هستیم. در نگارش فیلمنامه آگاهی کمی داریم و هنوز بعد از سال‌ها بهترین فیلم ما «بازمانده» است.
هنوز مانند «بازمانده» فیلمی نساخته‌ایم
حسینی یادآور می‌شود: بعد از فیلم «بازمانده» آثار زیادی ساخته شده اما نتوانسته کیفیت لازم را پیدا کند. هنوز هم نتوانسته‌ایم یک فیلم باکیفیت و درخور همچون «بازمانده» برای سینما خلق کنیم. همانطور که گفتم بخش تولید اثر و بخش محتوای اثر قابل تامل است. باید بگویم در حوزه سینمای مقاومت دچار عقب‌افتادگی جدی هستیم. اگر بخواهیم این سینمای مقاومت به شکل جدی اتفاق بیفتد و بتوانیم حرف جهانی بزنیم نیازمند تلاش جدی از فیلمنامه تا تولید هستیم.
مدیر انجمن سینمای انقلاب و دفاع‌مقدس اضافه می‌کند:«چندین سال است که در حوزه تولید فیلم براساس زندگی و فعالیت سرداران شهید توانسته‌ایم بهترین آثار سینمایی را خلق کنیم. این جریان شکل گرفته و مخاطب هم آن را دوست دارد. باید در حوزه سینمای مقاومت نیز این تلاش جدی را داشته باشیم تا بتوانیم نتیجه‌اش را در چند سال آینده ببینیم.به‌طور حتم اگر یک فیلم قابل دفاع ساخته شود مخاطب از آن استقبال می‌کند.»

مکث
تصویر، تاریخ را ماندگار می‌کند

جلیل شعبانی، تهیه‌کننده سینما از کم‌کاری‌ها در تولید فیلم‌هایی با موضوع مقاومت می‌گوید و اینکه فیلم‌های سینمایی که درباره مقاومت مردم در قبال ظلم و تجاوز ساخته می‌شوند بسیار تأثیرگذارند.
تهیه‌کننده فیلم «سرهنگ ثریا» عنوان می‌کند:« سینما می‌تواند به شکل درست تاریخ‌سازی‌ کند، این تاریخ‌سازی‌ باید براساس مستندات دقیق باشد چرا که مخاطب امروز شاهد اتفاقات است و تاریخ معاصر را می‌بیند. سینما می‌تواند اتفاقات را برای نسل امروز بازنمایی کند و برای نسل آینده تاریخ‌سازی‌ درست را انجام دهد.» تهیه‌کننده فیلم سینمایی «منصور» در ادامه به دیگر هنرها هم اشاره می‌کند و اینکه در میان باقی هنرها، سینما یک ابزار تأثیرگذار است. وی تأکید می‌کند:« تصویر، قدرت تأثیرگذاری دارد که نمی‌توان آن را انکار کرد. در کنار تصویر، یک داستان و درام صحیح می‌تواند تاریخ را زنده نگه دارد، تاریخ مقاومتی که در برخی از کشورها سال‌های سال است، وجود داشته و دارد.»
شعبانی در ادامه به کم و کاستی در سینما و خلق آثار اشاره می‌کند:« برای ایجاد یک جریان در سینما و تولید فیلم‌های قابل‌قبول باید برنامه‌ریزی بلندمدت داشت. اگر ما 5سال پیش برای این حوزه از سینما برنامه‌ریزی داشتیم اکنون نتیجه را می‌دیدیم. البته هنوز هم دیر نشده است. مسئولان مرتبط با این حوزه با یک برنامه‌ریزی می‌توانند وضعیت تولید این نوع فیلم‌ها را به شکل درست پیش ببرند.»