خیز ایران برای درمان سرطان

زهرا خلجی-روزنامه‌نگار

 محققان دانشگاه علوم پزشکی ایران در پی پژوهش برای دستیابی به روش‌های جدید درمان سرطان روده بزرگ، در حال مطالعه روی اثرات علم انفورماتیک سرطان هستند. از آنجا که این روش برای درمان بنیادی سرطان بسیار جدید است تحقیقات و مقالات علمی زیادی در جهان درباره آن وجود ندارد و فقط تعداد کمی مقاله در این موضوع پیدا شده است. اما انفورماتیک سرطان در آینده می‌تواند در درمان‌های بدون بازگشت انواع سرطان‌های سخت بسیار کمک کند.

انفورماتیک سرطان چیست؟
انفورماتیک سرطان محل تلاقی علم اطلاعات، علوم کامپیوتر و مراقبت‌های بهداشتی است. در این علم نوین، به‌دست آوردن، ذخیره و استفاده از اطلاعات در مورد سرطان به‌طور کامل و کارآمد به درمان بیماری می‌انجامد. ابزار آن شامل رایانه، دستورالعمل‌های بالینی و سیستم‌های اطلاعاتی و ارتباطی است. یکی از جنبه‌های کلیدی انفورماتیک سرطان، انفورماتیک نظارت بر سرطان است که شامل جمع‌آوری و ترکیب داده‌ها در مورد سرطان با روش‌هایی مانند تجزیه و تحلیل داده‌های جمع‌آوری‌شده، استفاده از اطلاعات در عمل‌های بالینی، ارزیابی نتایج تغییرات در عملکرد بالینی و ایجاد فرضیه‌های جدید برای بررسی‌های بیشتر می‌شود. سرطان قرن‌هاست که زندگی‌های بی‌شماری را به‌طور مستقیم و غیرمستقیم تحت‌تأثیر قرار داده است. در طول این قرن‌ها با وجود پیشرفت فناوری‌های پزشکی در درمان این بیماری مرموز، همچنان آمار مبتلایان به انواع سرطان در جوامع پیشرفته و غیرپیشرفته بالاست. به‌عنوان یکی از تازه‌ترین روش‌ها، فناوری اطلاعات از طریق حوزه رو به رشد انفورماتیک سرطان در حال ایفای نقشی کلیدی در مبارزه با سرطان است.

دشواری‌های درمان سرطان
سرطان کولورکتال یا همان سرطان روده بزرگ، سومین عامل مرگ‌ومیر ناشی از سرطان در دنیاست.  فهیمه‌فتاحی، دانش‌آموخته دکتری تخصصی پزشکی مولکولی دانشگاه علوم پزشکی ایران در توضیح تحقیقات رساله‌اش که با حمایت بنیاد ملی علم ایران انجام شده، گفت: با وجود پیشرفت‌ در تشخیص و درمان این سرطان، عود تومور و متاستاز، 2 فاکتور تأثیرگذار بر بقای بیماران دارای سرطان کولورکتال است. سلول‌های بنیادی سرطانی، نقش مهمی در شروع تومور، عود، متاستاز و مقاومت به درمان دارند و نیاز به تحقیقات در مورد این سلول‌ها بیش از قبل احساس می‌شود. تقریبا در ۵۰ درصد موارد، پس از جراحی و شیمی‌درمانی، عود و بازگشت بیماری امکان‌پذیر است.»

اهمیت تشخیص مولکولی
فتاحی اثرات سیستمیک فاکتورهای تنظیمی روی سطوح بیان ژن‌ها و پروتئین‌های مرتبط با سرطان کولورکتال در بیماران و سلول‌های بنیادی سرطان را در دست بررسی دارد. او گفت: «باتوجه به اهمیت تشخیص‌های مولکولی و ژنتیک در افراد دچار سرطان، شناسایی فاکتور‌هایی که پیشرفت بیماری و مرحله بیماری فرد مبتلا به سرطان را نشان دهد هم بسیار مهم است که امروزه محققان و پزشکان به آن توجه دارند.

چالش‌های انفورماتیک سرطان در ایران
فتاحی درباره چالش‌های موجود استفاده از این طرح در کشور گفت: «به‌کارگیری علم انفورماتیک در درمان سرطان به سرعت اینترنت بالا نیاز دارد. تحریم‌ها نیز مزید بر علت شده و موجب شد تا به داده‌های سایت‌ها دسترسی نداشته باشم، اما به هر طریقی شده، تلاش کردم تا این تحریم‌ها را دور بزنم. تهیه مواد آزمایشگاهی در کنار هزینه‌های بالای مالی هم مشکلاتی را برای ما به‌وجود آورد که البته با همه این چالش‌ها سرانجام این تحقیق به نتیجه رسید.