قیام21کشور علیه دلار

بهاره محبی-روزنامه‌نگار

«تمام معاملات تجاری داخلی و غیرآن در عراق از سال ۲۰۲۴ با دینار انجام خواهد شد»؛ این سخنان علی العلاق، رئیس‌کل بانک مرکزی عراق، در حاشیه دیدار با مدیران بانک‌های عراقی بار دیگر بحث دلارزدایی را به صدر اخبار بازگردانده است؛ فرایندی که در آن کشورهای مختلف با محدود کردن مبادلات دلاری تلاش می‌کنند تا از اتکای بیش از حد به این ارز بکاهند.

روند رو به رشد دلارزدایی
روسیه و چین ازجمله کشورهایی هستند که نخستین گام‌ها را برای محدود کردن استفاده از دلار در معاملات بین‌المللی برداشته‌اند؛ اولی (روسیه) پس از مواجهه با تحریم‌های گسترده غرب به‌دلیل جنگ با اوکراین و دومی (چین) به‌دلیل سنگ‌اندازی‌های مداوم واشنگتن برای پکن به‌دلیل هراس از ظهور چین به‌عنوان قدرت برتر اقتصادی. اما این فقط چین و روسیه نیستند که می‌خواهند دلار را کنار بگذارند؛ همین 2‌ماه پیش بود که بولیوی اعلام کرد 10درصد از تجارت خارجی این کشور با ارز یوان انجام شده و این روند در آینده‌ روند رو به رشدی خواهد داشت. همچنین 21کشور ازجمله اعضای گروه اقتصادی بریکس و اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا (آسه‌آن) نیز گام‌های جدی‌ای برای محدود کردن استفاده از دلار برداشته‌اند. اعضای آسه‌آن در‌ماه مارس سال‌جاری میلادی توافق کردند که از دلار آمریکا برای معاملات فرامرزی خود استفاده نکنند. اعضای این سازمان برای توقف استفاده از دلار آمریکا و ترویج ارزهای محلی خود به جای آن توافقنامه‌ای را در سال‌جاری امضا کردند.

دلایل کاهش وابستگی به ارز آمریکایی
جنگ ارزی و استفاده از دلار به‌عنوان یک سلاح از سوی آمریکا باعث شده اغلب کشورها به‌دنبال کاهش وابستگی خود به دلار به‌عنوان ذخیره ارزی باشند. این روند زمانی تشدید شد که آمریکا پس از آغاز جنگ روسیه و اوکراین، با استفاده از اهرم‌های بین‌المللی مالی، تحریم‌های اقتصادی شدیدی را علیه روسیه اعمال و دارایی‌های مسکو را مسدود کرد. اسپوتنیک می‌نویسد: در واقع نگرانی بسیاری از کشورها در مورد هژمونی آمریکا بر نظام مالی جهانی و توانایی این کشور در اعمال تحریم‌های اقتصادی، باعث شد تا کشورهای مختلف جایگزین‌های دیگری را برای محدود کردن سلطه دلار آزمایش کنند. تغییرات در سیاست پولی واشنگتن نیز تأثیر بسزایی در دلارزدایی داشته است. به‌گزارش سی‌ان‌بی‎سی، افزایش ارزش دلار در برابر اکثر ارزها در سراسر جهان، واردات را برای اقتصادهای نوظهور گران‌تر می‎کند؛ امری که به‌عنوان مثال در آرژانتین باعث شده تا دولت به استفاده از یوآن (به جای دلار) برای واردات روی بیاورد.

تغییر در موازنه قدرت و دلارزدایی
کارشناسان بسیاری بر این باورند که علاوه بر دلایل اقتصادی، تغییر در موازنه قدرت و نظم نوین جهانی یکی از مهم‌ترین دلایل کشورهای مختلف برای کاهش وابستگی به دلار است. به اعتقاد ناظران، اغلب قدرت‌های نوظهور این روزها به‌دنبال چتر ژئوپلیتیکی هستند که بتواند از آنان در برابر سیاست‌های تهاجمی غرب حمایت کند. به‌همین دلیل است که بیش از 40کشور برای عضویت در بریکس ابراز علاقه کرده‎اند و 22کشور به‎طور رسمی درخواست عضویت در آن را داده‎اند؛ بلوکی که قویا به‌دنبال معرفی ارز جایگزین دلار است.  مایکل روچ اقتصاددان، در مقاله‌ای با عنوان «دلارزدایی: تغییر موازنه قدرت میان آمریکا و بریکس»، ادعای کسانی که می‌گویند دلارزدایی رویایی دست‌نیافتنی است را زیرسؤال برده و می‌نویسد که تاریخ همواره شاهد ظهور و سقوط امپراتوری ارزهای مختلف بوده و این بار، سلطه دلار است که رو به اضمحلال گذاشته و عصر جدید بریکس آغاز خواهد شد.