خوزستان زیر دود آتش هورالعظیم

زهرا رفیعی-روزنامه‌نگار

تالاب هورالعظیم می‌سوزد و دودش تا صدها کیلومتر در غرب، سلامت هر موجود زنده‌ای را به خطر می‌اندازد. این چرخه سالانه‌ای است که تمامی ندارد. با توجه به رابطه خوبی که ایران با کشور عراق ایجاد کرده است، آتش‌سوزی سالانه تالاب هورالعظیم گرهی است که می‌توان با دست بازش کرد. همه ساله در این وقت از سال مذاکره بر سر خاموش کردن آتشی که به جان بخش عراقی تالاب هورالعظیم افتاده سرعت بیشتری می‌گیرد. از سوی دیگر با شروع فصل بارش نامه‌نگاری‌های داخلی بر سر رهاسازی حقابه این تالاب در ایران نیز پیگیری می‌شود. اما تا این مذاکرات به نتیجه برسد، استان‌های همجوار با این تالاب، به‌خصوص خوزستان غرق در دود هستند. برای ساکنان استان خوزستان که اگر با دود ناشی از سوختن تالاب هورالعظیم درگیر نباشند، با پدیده‌های اقلیمی مثل گردوغبار و خشکسالی مواجهند، انتظار تنها راه نیست. آمارها نشان می‌دهد که این استان یکی از استان‌های مهاجرفرست به سایر استان‌هاست با این تفاوت که تغییرات اقلیمی شهرستان‌ها و روستاهای خوزستان را خالی از سکنه می‌کند.

مهاجرت اقلیمی خوزستانی‌ها
ایمان ممبینی، جامعه‌شناس و عضو هیأت علمی دانشگاه تهران: تمایل به مهاجرت برای کلانشهر اهواز، 48.2درصد و برای شهر آبادان، 51.1درصد است. جالب توجه اینکه ۷۷.۸درصد این افراد، مایل به مهاجرت از استان خوزستان به سایر استان‌های کشور بوده‌اند.
محرک اصلی جابه‌جایی و مهاجرت در استان‌هایی چون سیستان و بلوچستان، کرمان، خراسان جنوبی و همچنین خوزستان نابودی روستاها به دلایل تغییرات اقلیمی و به‌طور خاص خشکسالی است. در فاصله سال‌های ۱۳۹۰تا ۱۳۹۵، ۱۳۵هزار و ۲۰۶نفر از خوزستان به سایر استان‌های کشور مهاجرت کرده‌اند که این میزان، نسبت به دوره 5 ساله پیشین، ۲۰هزار نفر افزایش را نشان می‌دهد. 67.3درصد مردم خوزستان، مشکلات زیست‌محیطی و اقلیمی را به‌عنوان یکی از دلایل خود برای مهاجرت برشمرده‌اند.

از رابطه خوب با عراق استفاده کنیم
هژیر کیانی، دبیر انجمن دوستداران طبیعت و محیط‌زیست استان خوزستان: ریشه اتفاقاتی که در تالاب هورالعظیم می‌افتد و مشکلات تکرار‌شونده آن در نبود برنامه‌ریزی مشخص برای محیط‌زیست استان است. متأسفانه نگاه غالب به خوزستان «تامین‌کننده منابع مالی کشور» است و توجهی به محیط‌زیست انسانی و طبیعی آن نمی‌شود. درحالی‌که این‌دو به هم تنیده هستند و مادامی که برنامه جامع نجات‌بخش ملی برای خوزستان تهیه نشود نمی‌توان منتظر بهبود شرایط زیست در این استان بود. ارزش خدمات اکولوژیک بخش‌های مختلف طبیعت مشخص نیست و معلوم نیست دولت چه برنامه‌ای برای آموزش حفاظت و یا بهره‌برداری از منابع طبیعی دارد. این نگاه باعث از بین رفتن محیط‌زیست در استان و بالا رفتن نرخ مهاجرت از استان شده است. بسیاری از مهاجرت‌ها در حاشیه تالاب‌ها به‌ویژه تالاب هورالعظیم به‌دلیل مسائل زیست‌محیطی است. هورالعظیم هرساله می‌سوزد ولی یک کارگروه تخصصی مقابله با آتش‌سوزی در محیط‌زیست استان وجود ندارد. درحالی‌که ما با روابط خوبی که با عراق داریم می‌توانیم مانع از ایجاد آتش‌سوزی شویم. خوشبختانه دیپلماسی مقابله با گردوغبار فعال شده است و می‌توان از آن برای کنترل آتش‌سوزی هورالعظیم نیز استفاده کرد. بخشی از کانون‌های گردوغبار خوزستان، مناطقی است که در اثر آتش‌سوزی بستر تالاب پوشش گیاهی خود را از دست داده است. تشکل‌های غیردولتی برای افزایش مشارکت مردمی آماده‌اند که با نظارت دولت در کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی فعالیت کنند.