سوگواره
تنوع آداب و رسوم محرم در خوزستان
قاسم آل‌کثیر- روزنامه‌نگار
ماه محرم در خوزستان همچون دیگر ماه‌های آیینی مثل ماه رمضان با تنوع بسیاری در زمینه اجرای مراسم محلی همراه است. تنوع فرهنگی در سراسر نقاط خوزستان خود را در شیوه‌های پرداخت و اجرای مناسک محلی ماه محرم نیز نشان می‌دهد.
رده‌های سنی مختلف آیین‌های ویژه‌ای دارند؛ میانسالان اغلب بعد از اذان مغرب و عشا شروع می‌کنند به حضور در روضه‌خوانی‌های محلی که در منازل مختلف برگزار می‌شود. اغلب روضه‌خوانی‌ها با سخنرانی و گفت‌وگو همراه است و فرصتی می‌شود تا اهالی محل با یکدیگر دیداری تازه کنند.
از بهبهان گرفته که آیین سینه‌زنی با عنوان «سه‌سنگ» را اجرا می‌کنند و در فهرست آثار ملی ثبت شده است تا مناسک محلی ویژه‌ای که مردم دزفول در این شهر برپا می‌کنند، همچون مراسم علم‌گردانی یا چوب‌زنی یا سنگ‌زنی، که مراسم دیرینه این مردم است.
سینه‌زنی‌های مردم خوزستان نیز در نقاط مختلف متفاوت است. سینه‌زنی «چلاب» که در اهواز بسیار مرسوم است هر شب در تکایا و حسینیه‌های قدیمی ازجمله حسینیه «معشوری» در محله «صخیریه» اهواز با استقبال بسیاری از جوانان برپا می‌شود. اجرای این سینه‌زنی نظم ویژه‌ای دارد و برخلاف سینه‌زنی بوشهری که افراد بدون فاصله از یکدیگر این مناسک را اجرا می‌کنند در سینه‌زنی چلاب افراد به اندازه یک نفر باید از یکدیگر فاصله گرفته و سینه‌زنی با حالات ویژه چلاب را اجرا کنند.
دمام‌زنی هم پایه‌ثابت بسیاری از مواکب جوانان است. البته دمام‌زنی بیشتر در اهواز، خرمشهر و آبادان مرسوم است و در شهرستان‌های دیگر استقبال زیادی از آن نمی‌شود. دمام‌زنی نوعی اطلاع‌رسانی است برای جمع شدن اهالی محل که بعد از دمام‌زنی، مراسم روضه‌خوانی و سینه‌زنی اجرا شود.
زنان در خوزستان نیز مراسم ویژه‌ای دارند. روضه‌خوانی زنان در نقاط مختلف با ادبیات مختص آنجا برگزار می‌شود. زنان دزفولی به زبان دزفولی، زنان بختیاری به زبان بختیاری و زنان عرب به زبان عربی هریک نوحه‌هایی را که همراه با ادبیات و نواهای محلی‌شان است، اجرا می‌کنند.
مراسم سینی‌گردانی که به‌صورت نمادین مراسم «سینی حضرت قاسم» در شامگاه هشتم محرم نیز هست اغلب توسط زنان برگزار می‌شود. سینی‌های این مراسم شامل پارچه یا تور سبز رنگ با چراغ‌های سبز و شمع، میوه، حنا، نقل و شیرینی و... است؛ این اقلام به‌گونه‌ای چیده می‌شوند که مثل حجله دامادی باشد و حتی گاهی زنان حین گرداندن سینی‌ها بر سر، کیل می‌‌کشند.
مراسم شبیه‌خوانی نیز با آداب و رسوم ویژه‌ای همراه است که به‌صورت نمایش خیابانی در روزهای تاسوعا و عاشورای محرم برگزار می‌شود. «بیت‌چریم» یا شهر حر کنونی را خاستگاه این مراسم می‌دانند و طبق روایات محلی بیش از ۲۴۰سال گذشته یکی از اهالی آن منطقه به نام «شیخ غافل آل‌کثیر» به همراه مردم آن دیار که از قبایل مختلفی بودند با همراهی یکدیگر این مراسم را پایه‌گذاری کردند. متأسفانه این مراسم با این پیشینه هنوز توسط میراث فرهنگی به ثبت ملی نرسیده است.
توجه به مراسم محلی می‌تواند به حفظ و ارتقای فرهنگ و تاریخ محلی مناطق کمک کند. همچنین برگزاری این مراسم می‌تواند به جذب گردشگر و ارتقای اقتصاد منطقه کمک کند. علاوه بر این، بارها دیده شده این مراسم توانسته بر تقویت روابط اجتماعی در محلات نیز تأثیر بگذارد.
