شیفته کتاب

حمیدرضا محمدی

اگر شیفته کتاب نبود، «شیفتگان کتاب» را نمی‌نوشت؛ همانطور که خودش نوشته است: «30 سال پیش، در شهر علم و فضیلت، نجف‌اشرف، برای نخستین بار با حضرات آیات علامه امینی، صاحب کتاب پر ارج «الغدیر» و علامه آقا‌بزرگ تهرانی، صاحب کتاب گرانقدر «الذریعه»، 2 تن از شیفتگان واقعی کتاب، آشنا شدم و معنا و مفهوم عمیق «هواه الکتب» یا «عاشقان کتاب» یا «شیفتگان کتاب» را دریافتم. انفاس پاک آن بزرگواران مرا به‌سوی کتاب و عشق به آن سوق داد، چنان‌که از آن تاریخ به‌صورت مداوم و پیگیر به گردآوری و مطالعه کتاب پرداختم و تفحص آثار و تألیفات عالمان و فرزانگان جهان اسلام و سایر ملل، برنامه اصلی زندگی‌ام شد.»
و همین مقدمه‌ای شد برای او تا پس از آشنایی با آیت‌الله‌العظمی مرعشی نجفی و «کتابخانه بزرگ آن فقید سعید»، سلسله نوشتارهایی را درباره «شیفتگان واقعی کتاب در تاریخ اسلام» در مجله‌ای که آن کتابخانه با عنوان «میراث شهاب» منتشر می‌کرد، به رشته تحریر درآورد. حاصل این کتاب اما بسیار مفصل شد و 184اهل فکر، از قرن دوم تا هشتم را دربرگرفت؛ «ابوبکر بن شهاب زهری» (متوفای 124قمری) مبتدایش بود و «ابن‌فرده واسطی بغدادی دمشقی» (متوفای 750قمری) منتهایش. و در لابه‌لایش افزون بر نام فضلایی‌ چون سفیان ثوری کوفی، جاحظ بصری، طبری، بنوموسی بن شاکر، صاحب بن عباد طالقانی، ابن‌ندیم بغدادی، شیخ طوسی، سیدمرتضی علم‌الهدی، رشیدالدین و طواط بلخی و سیدبن طاووس، نام حکمایی مثل منصور دوانیقی، هارون‌الرشید و مأمون عباسی، عضدالدوله دیلمی و نوح بن منصور سامانی و وزرایی مانند یحیی برمکی، خواجه نظام‌الملک طوسی و خواجه نصیرالدین طوسی به چشم می‌خورد.
اما عارضه مغزی در تیر 1388، آن همه دانایی و توانایی را در نقطه‌ای از زمان متوقف کرد تا سرانجام در دوشنبه، پنجم تیر، «علی رفیعی عَلامَرودشتی»، پس از 14سال نبرد با بیماری، در 72سالگی دار فانی را وداع گفت. او که کتاب‌شناس، محقق تاریخ و متون شیعی بود؛ مردی چنان مستعد که در اول شهریور 1365، وقتی 35سال بیشتر نداشت به مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی آمد، از همان جلد نخست به نگارش مقاله پرداخت و مداخل «آسیه، دختر جارالله»، «آس، دِهْ مُورْد» و «آلِ داوود» را به رشته تحریر درآورد، و در سال‌های حضور در این مؤسسه علمی و پژوهشی، در بخش‌ پرونده‌های علمی و بعد کتابخانه به ایفای نقش پرداخت. حالا قرار است آیین یادبود او که‌زاده عَلامَرودشت از توابع لامرد بود، عصر امروز، با مشارکت مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب و سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شود. او که اگر تنها همین «شیفتگان کتاب» را نوشته بود، نام خود را بر تارک کتاب‌شناسی ایران ثبت و ضبط کرده بود.