عبادت و وحدت تار و پود دستورهای دینی

حسین کاظم‌زاده؛ کارشناس فرهنگی

نگاهی به عبادت‌های وارد شده در شریعت ‌اسلامی، مسئله‌ای را روشن می‌کند؛ اینکه یکی از اغراض مهم خداوند از کیفیت انجام این عبادات، ارتباط، اتصال و وحدت میان لایه‌های مختلف جامعه ‌اسلامی است. نماز به‌عنوان ستون دین و معراج مومن، در قالب نماز جماعت در مساجد، ارتباط اهالی یک محله را به ‌صورت دائمی، فراهم می‌کند. مسجد علاوه بر محلی برای عبادت خداوند، مکانی برای ارتباط ایمانی مومنان یک محله است. اهالی مسجد از احوال و مشکلات هم به بهانه نماز جماعت مطلع می‌شوند و طبیعتا درصدد حلش برمی‌آیند. در مقیاس بزرگ‌تر، نمازجمعه را به ‌صورت هفتگی داریم؛ نمازی که در هر شهر و شهرستانی، مردم را گرد هم جمع می‌کند و از مسائل جهانی تا ملی و شهری خودشان را چاره‌اندیشی می‌کنند.
پایان یک ‌ماه روزه‌داری مومنان، به نماز عید فطر ختم می‌شود؛ شرکت‌کنندگان در این نماز، آحاد مومنانی‌اند که پس‌ از یک ‌ماه ارتباط فردی با خداوند از طریق روزه‌داری، حالا جشن بندگی‌شان را جمعی و زیر یک پرچم برگزار می‌کنند. در باب زیارات هم شاه‌کلیدش، زیارت اربعین است که اجتماع عظیم زائران سیدالشهداء(ع) در کربلاست.
موارد این‌چنینی در اسلام، فراوانند، اما نسخه بی‌بدیل جمع میان معنویت و وحدت، آموزه زندگی‌بخش حج است؛ مناسک بندگی‌ای که در ایام مشخص و در اماکن معلوم و معین و با حضور همه مذاهب اسلامی از فرهنگ‌ها و نژادهای مختلف برگزار می‌شود. روشن است در همه این موارد، اگر هدف خداوند از این عبادت‌ها، صرفا ارتباط و اتصال با خالق و معبودمان بود، نیازی به برگزاری دسته‌جمعی نبود. هرکس در منزل خود می‌توانست با خدا ارتباط برقرار کرده و زیارت امام معصوم کند، چرا که فرمود: «بعد منزل نبود در سفر روحانی»، اما غرض یک معنویت فردی صرف نیست.
سلوک در اسلام بعد جمعی و امتی دارد و بناست قدرت ایمان کل امت به نمایش درآید؛ هم آحاد دنیای اسلام از مشکلات و مسائل یکدیگر مطلع شوند و چاره‌اندیشی کنند و هم برای تقویت قدرت امت ‌اسلامی، بر مشترکات تکیه کنند و بازی طراحی‌های دشمن مشترک دنیای اسلام را نخورند.